၁ ။ တတိယ ဓညဝတီေခတ္မွာ သူရိယစကၠမင္းေရ အသွ်င္မဟာတိႆ နန္ ့ အသွ်င္ဗါကုလ ရုိ႕ပါးက ရဟိေရ ဓါတ္ေတာ္ မီြေတာ္ တိဂို ျမတ္စြာဘုရား၏ ဗ်ာဒိတ္ေတာ္အတုိင္း ဓညဝတီျပည္အတြင္း ႏွစ္ဆယ့္ေလးရပ္ ေတာင္ေတာ္ျမတ္ တို ့၌ ႏြားလားဥႆဘ တေမာ့ (၆ ေတာင္ခန္႕) ဟိေရ ဇာတီေတာ္ တိမွာ ထည့္သြင္းဌာပနာ၍ ကိုးကြယ္ခကတ္ပါရယ္ ။ ယင္းဇာတီေတာ္တိထဲက ရေသ့ေတာင္ၿမိဳ႕နယ္အတြင္းမွာ ဟိေရ ဇာတီေတာ္ သံုးဆူမွာ မိုလ္းစဲေတာင္တန္း စာရုပဗၺတ(ေတာင္)၌ ဦးကင္းေတာ္ဓါတ္ဇာတီ ၊ ေမယုေတာင္တန္း ကာသိရပဗၺတ(ေတာင္)၌ လည္ရိုးေတာ္ဓါတ္ ဇာတီ ၊ ရေသ့ေတာင္ ရာဇပဗၺတ(ေတာင္)၌ ဦးထိပ္ေတာ္ဓါတ္ဇာတီ ရို႕ ့ၿဖိက္ဂတ္ပါေရ။

၂ ။ ဒုတိယေျမာက္ဦးေခတ္မွာ မင္းဗါဘုရင္ႀကီးေရ ဦးရီးေတာ္ ရေသ့ႀကီး ဦးသုခ ပါးက ရဟိေရ လက္ယာ လက္ရိုးေတာ္ေတာ္ဓါတ္ဂုိ တဖန္ျပန္ၿဗီးေက ဤဇာတီ၌ ဌာပနာ ခပါေရ။ မင္းဗါဘုရင္ႀကီး၏ သားေတာ္ထီြး မင္းဖေလာင္းေရ ပုဏၰားကၽြန္းၿမိဳ႕အနီးဟိ သီလပဗၺတ(ေတာင္)ထက္၌ ဦးရာဇ္ေတာ္ ဇာတီဂို တည္ေဆာက္ဇိုင္ ဤရေသ့ေတာင္ ဇာတီဂို ပံုစံတူ (အရြယ္အစားငယ္) အၿဖိဳက္ ျပဳျပင္မြမ္းမံခပါေရ။ တတိယေျမာက္ဦးေခတ္မွာ နရအဘယရာဇာ မင္းေရ ဤဇာတီ ေတာင္ခုလပ္တြင္ ဂူေလးေပါက္ ထြင္းေဖါက္ၿဗီးေက ဗုဒၶရုပ္ပြါးေတာ္တိဂုိ တည္ထား ပူေဇာ္ခပါေရ။

၃ ။ မင္းဗါဘုရင္ အယင္ မင္းေခါင္ရာဇာ လက္ထက္မွာ ရေသ့ႀကီး ဦးသုခေရ ႏွမေတာ္ ႏွစ္ပါးၿဖိဳက္ေတ (မိညိဳ ၊ မိျဖဴ) ရို႕နန္ ့အတူ ဤေဒသ ဒိုးျဖဴရြာသို ့ လာေရာက္ နီထိုင္ခၿဗီးေက ေနာက္ခါ ရေသ့ဝတ္လားခပါရယ္။ ရေသ့ႀကီးနီခေရ ဂူဂို ကန္ေတာ္ႀကီးအနီး မူလရေသ့ေတာင္၌ ေဒနိတိုင္ တိြ႕ျမင္ႏုိင္ပါေရ။ မင္းဗါဘုရင္ႀကီး ဘဂၤလာဂုိ စစ္ေအာင္ၿဗီးျပန္လာဇိုင္ ရေသ့ႀကီး၏ ဆႏၵအတိုင္း လက္ယာလက္ရိုးေတာ္ဓါတ္ဂို ရေသ့ေတာင္ဇာတီတြင္လည္းေကာင္း ၊ လက္ဝဲ လက္ရုိးေတာ္ဓါတ္ဂို ႀကီြတဲကၽြန္းဇာတီတြင္ လည္းေကာင္း ထည့္သြင္းဌာပနာခပါေရ။ ဘုရားႀကီး တစ္ဆူဂုိလည္း တည္ထားကိုးကြယ္ခပါေရ။ ရေသ့ႀကီး၏ ႏွမႀကီး မိညိဳမွာ ႀကီြတဲရြာ၌ အသက္ထက္ဆံုး နီထိုင္လားခပါေရ။ ႏွမငယ္ မိျဖဴမွာ မင္းဗါဘုရင္ႀကီးနန္ ့အတူ ေျမာက္ဦးနန္းေတာ္သို ့လိုက္ပါလားခပါေရ။

၄ ။ တတိယ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ စစ္ပြဲ ၿဗီးဆံုးေရခါ ရခိုင္ျပည္ေရ ၿဗိတိသွ် အင္ပါယာ လက္ေအာက္သို႕ ့က်ေရာက္လားခပါေရ။ (ေအဒီ ၁၈၆၃) မွာ ရေသ့ေတာင္ဇာတီ၏ ေျမာက္ဖက္ဟိ ဒိုးျဖဴရြာ နန္ ့ အရွိေျမာက္ဖက္ဟိ ( ကိန္းသာၿမိဳ႕ဟုတြင္ခေရ ) ရေသ့ေတာင္ရြာ ရုိ႕ဂို ေဒဂု ရေသ့ေတာင္ၿမိဳ႕ နီရာသို႕ေျပာင္းရိြ၍ ၿမိဳ႕သတ္မွတ္ကာ ျမိဳ႕နယ္ဖြဲ႕စည္းခပါရယ္။ ရေသ့ေတာင္ၿမိဳ႕၏အစဦး ၿမိဳ႕သူႀကီးတိမွာ ေနာက္ဆံုး စိုင္းဒင္ၿမိဳ႕စားႀကီး၏ သားေတာ္ ဦးေအာင္ျမတ္ ေႏွာက္ ၿမီးေတာ္ ဦးေအာင္ဇုံ ရို႕ၿဖိဳက္ၾဂတ္ပါေရ။ (ေအဒီ ၁၉၉၆-၉၇) မွာ အလိုေတာ္ျပည့္ဆရာေတာ္က ဦးစီးၿဗီးေက ရေသ့ေတာင္ဇာတီဂုိ ရီႊထီးတင္လွဴပူေဇာ္ခၿဗီးေက ဇာတီဂိုရီႊေရာင္အတိနန္႕ဖံုးလႊမ္းဇီခပါေရ။ ေဒဂုအခါ ရေသ့ေတာင္ဇာတီဂို ဇာတီေတာ္ေဝယ်ာဝစၥေဂါပကအဖြဲ႕က ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ လွ်က္ဟိပါေရ။

မွတ္ခ်က္။

ဤစာကား ရေသ့ေတာင္ဇာတီေတာ္ ေဂါပက အဖြဲ ့၏ မွတ္တမ္းမွတ္ရာ တိက ၿဖိဳက္ပါေရ။ ဒိုးျဖဴရြာဂုိ ေဒဂု ဒံုးဒီက် လို ့ေခၚၿဗီးေက စစ္တပ္တိခ်ထားေရ နီရာၿဖိဳက္ပါေရ။

အကာအရံ

ရေသ့ေတာင္ဇာတီေတာင္ဂို နဂါးပံုစံနန္ ့တည္ထားခကတ္ပါေရ။ ရေသ့ေတာင္ဇာတီ၏ ေတာင္ဘက္ဂိုပဒံုး ၊ ေျမာက္ဘက္ဂို အေဂါင္း အျဖစ္ အကာအရံနန္ ့ထားခကတ္ပါေရလို ့ရွိလူၾကီးတိက အဆိုအမိန္႕ဟိပါေရ။ ရေသ့ေတာင္ဇာတီ၏ေတာင္ဘက္ ပဒံုးဘက္မွာ ဘီလူးမၾကီးက အေသွ်ဂို ႏို႕တိုက္နီေရပုံရုပ္ထုဂို ထားခကတ္ပါေရ။ ယင္းဂို အသွ်င္ဦးျမဝါနန္႕ ့မဟာပညာေက်ာ္ရို႕ က အကာၾကီး/အကာေခ် အျဖစ္ဆိုျဗီးေက ဘီလူးမၾကီးဂို ယင္းမွာအေစာင့္အျဖစ္ထားခကတ္ပါေရ။ ယင္းဂိုအစြဲျပဳၿဗီးေက အဂုထိ ရေသ့ေတာင္ဇာတီကို ဘီလူးမေတာင္လို ့ေခၚဂတ္ပါေရ။ ယင္းရုပ္ထုကိုကား အဂုမတိြ႕ႏိုင္ပါယာ။ မတိြေစာ္ႏွစ္ေပါင္း ၁၀၀ ေက်ာ္ယာလို ့ေျပာကတ္ပါေရ။ ေဒဂုဘီလူးမေတာင္ထက္မွာ က်ဳိက္ထီးရုိးပံုစံငယ္ဂိုဖူးေျမာ္ႏိုင္ပါေရ။

ဘီလူးမနန္ ့ရေသ့ တန္ခိုးျပခဏ္း

ေဒခ်င့္ဂို ဒ႑ာရီဆန္ဆန္ၾကားဖူးကတ္ပါေရ။ ရေသ့နန္ ့ဘီလူးမရို႕တန္ခိုးျပဂတ္ေတခါမွာ ဘီလူးမ ရွဳံးနိမ့္လားခလို ့ရေသ့ေတာင္ ေတာင္၏အလယ္ကနီ ေတာင္ေဖါက္ဗနာ ထြက္ျဗီးလားခရပါေရ။ ဘီးလူးမထြက္ျဗီးလားခေရ လမ္းတေလွ်ာက္မွာ ဘီလူးမ၏ ပစၥည္းတိက်က်န္ခပါရယ္ ။ ယင္း၏နာမည္အလိုက္ရြာေသွ်တိ ေပၚေပါက္လားခပါေရ။

ပြဲေတာ္က်င္းပပံု

ရေသ့ေတာင္ဇာတီေတာင္၏ ဘုရားပြဲဂို အဂၤလိပ္ မတ္လအကုန္ ဧျပီလဆန္း ၊ ဆယ္တန္းစာေမးပြ ဲအျပီး သၾကၤန္မက်မီဇီက်င္းပပါေရ။ ၈ ရက္နန္ ့ ၉ ရက္မွာ တရားပြဲဂိုအယင္ က်င္းပၿဗီးေက ၁၀၊ ၁၁၊ ၁၂ ရက္နိတိမွာ နိလယ္မွာ ေပ်ာ္ပြဲရြင္ပြဲအျဖစ္ အဓိက ရကၡိဳင့္ရိုးရာေလာင္းျပဳိင္ပြဲနန္ ့က်င္ပြဲ၊ ညဇာဘက္မွာ ဇာတ္ပြဲတိဂို က်င္းပလားပါေရ။ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္က စျဗီးေက ပြဲေတာ္ဂို နတ္ေတာ္လျပည့္နိမွာ က်င္းပလားဖို ့လို ့သိရပါေရ။

(ကိန္းသာဘေလာ့မွ)