ရခိုင္အမ်ားစုမွာ စာ (ႏွင့္) အကၡရာကို မကဲြပါ။ အကၡရာဆိုသည္မွာ အဂၤလိပ္ေ၀ါဟာရအားျဖင့္ (Alphabet) ကို ဆိုလိုပါသည္။ စာဆိုသည္မွာ (Literature) ကို ဆိုလိုပါသည္။

ဥပမာ။ ။ စပိန္ႏွင့္ အဂၤလိပ္စာမွာ အကၡရာ (Alphabet) အတူတူပင္ျဖစ္သည္။ အကၡရာ (Alphabet) တူသျဖင့္ အဂၤလိပ္စာႏွင့္ စပိန္စာမွာ အတူတူျဖစ္သည္ဟုဆို၍ မျဖစ္ႏိုင္ပါ။

ထိုနည္းတူစြာ ျမန္မာစာႏွင့္ ရခိုင္စာမွာ (Alphabet) အကၡရာ အတူတူပင္ျဖစ္ပါသည္။ သို႔ေသာ္ ရခိုင္စကားျဖင့္ရြီးလွ်င္ ရခိုင္စာျဖစ္ၿပီး ျမန္မာ (ဗမာ) စကားျဖင့္ရြီးလွ်င္ ျမန္မာစာျဖစ္ပါသည္။

ဥပမာ။ ။ မိုးမိုးအင္းလွ်ား၊ ေမာင္စိန္၀င္းပုတီးကုန္း၊ ဂ်ဴးအစဟိသျဖင့္ ျမန္မာစာရြီးဆရာမ်ားရြီးေသာ ၀တၳဳမ်ားမွာ ျမန္မာစကားျဖင့္ရြီးသျဖင့္ ျမန္မာစာျဖစ္ပါသည္။

ဥပမာ။ ။ (ဘယ္သြားမလဲ။ ေနေကာင္းရဲ့လား။ သိပ္သတိရတယ္) စသျဖင့္ ျမန္မာစကားျဖင့္ရြီးထားေသာစာကိုပင္ ရခိုင္စာဟု ရခိုင္မ်ားက အထင္ေရာက္နီပါသည္။ ကေကာင္းရွက္ဖို႔ေကာင္းပါသည္။ ရခိုင္စာဟုအသွ်င္ခံခ်င္လွ်င္ (ဇာလားပါလဲ၊ နီေကာင္းပါယင့္လား၊ ကေကာင္းသတိရပါေရ) စသည္ျဖင့္ ကိုယ့္ရခိုင္စကားျဖင့္ ရြီးကတ္ရဖို႔မဟုတ္ပါလား။ ၄င္းကို မ်ိဳးခ်စ္ပါသည္ဆိုေသာ သီးျခားလြတ္လပ္ေရး ကယ္တင္သွ်င္ႀကီးမ်ားကိုေဘးဖယ္ထားလိုက္၊ ေအနိနက္ဖန္မြီးေရ သူငယ္တန္းအေခ်မ်ားေတာင္က မေျပာျပဘဲ သေဘာေပါက္ႏိုင္ပါသည္။

ျမန္မာစကားျဖင့္ရြီးလွ်င္ ဥပမာ။ ။ ရခိုင္သားပင္ျဖစ္ေသာ္လည္း ရခိုင္စာမဟုတ္ပါ။ ျမန္မာစာရာျဖစ္ပါသည္။ ဥပမာ။ ။ ဖိုးေက်ာ့ရြီးေသာ ၀တၳဳတိုမ်ားမွာ အလြန္ရသေျမာက္ပါသည္။ ေကာင္းမြန္ပါသည္။ သို႔ေသာ္ ေက်ာက္ျဖဴရမ္းၿဗဲရခိုင္စကားျဖင့္မရြီးဘဲ ရိုးေတာင္တဖက္က မ်ိဳးျခားျမန္မာစကားျဖင့္ရြီးသျဖင့္ ၄င္းစာပီမ်ားမွာ ျမန္မာစာမ်ားျဖစ္ပါသည္။

ဥပမာ။ ။ ဆရာႀကီးစံသာေအာင္သည္ (Ancient Arts of Arakan) စာအုပ္ကို အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ရြီးပါသည္။ ရခိုင္သားရြီးသျဖင့္ (အဂၤလိပ္စာ) ကိုပင္ (ရခိုင္စာ) ဟုအသွ်င္ခံပါက သင့္ကိုလူအမ်ားရယ္ျခင္းျပဳပါလိမ့္မည္။ စေကတေပြ အရွက္ဟိစီခ်င္ပါသည္။

ရခိုင္မဂၢဇိန္းမ်ား၌ ျမန္မာ၀တၳဳ ျမန္မာကဗ်ာမ်ားကိုပင္ ရခိုင္၀တၳဳ ရခိုင္ကဗ်ာမ်ားဟု နာမည္ကင္းပြန္းပီးထားပါသည္။ ရခိုင္မဂၢဇင္း ေငြရတုအထူး စာမွ်က္ႏွာ (၁၀ရ) တြင္ ဖိုးေက်ာ့ရြီးေသာ ၀တၳဳတပုဒ္ပါလာပါသည္။ ဇာတ္၀င္ခန္းတြင္ ဇတ္ေကာင္စကားေျပာသည္ကို စာလံုးက်ားႏွင့္ ရြီးထားပါသည္။
(ေစ်းေရာင္းေဖာ္ေရာင္းဖက္ ေစ်းသည္မ်ားကလည္း တဥဥနဲ႔ ဒီေလာက္ေတာင္ခ်စ္ေနရွာတယ္။ ကိုလွေရႊႀကီးခမ်ာ ႀကိဳက္မရွက္ ျဖစ္ေနရွာတယ္)။ ေအခ်င့္ကို ဘေဇာင္ပ်င္လို႔ ရခိုင္စာလို႔ဆိုပါဖို႔။

ဆရာဖိုးေက်ာ့သည္ ေက်ာက္ျဖဴသားျဖစ္ပါသည္။ ေက်ာက္ျဖဴသားဗမာစကားမေျပာပါ။ ေက်ာက္ျဖဴသားရခိုင္ရမ္းၿဗဲစကားေျပာပါသည္။ ထိုေၾကာင့္ ၄င္းစာမွာ ရခိုင္စာမဟုတ္ပါ။ ဗမာစာျဖစ္ပါသည္။ ရခိုင္စာျဖစ္ခ်င္လွ်င္

(စ်ီးေရာင္းေဖာ္ေရာင္းဖက္ စ်ီးသည္တိကလည္း တဥဥနန္႔ ကေကာင္းခ်စ္နီဗ်ာ။ ကိုလွေရႊတေယာက္ ႀကိဳက္မရွက္ ခ်စ္မရွက္ျဖစ္နီဗ်ာ)

စသျဖင့္ ကိုယ့္စကားျဖင့္ ရြီးကတ္ရဖို႔မဟုတ္ပါလား။

ရခိုင္ကဗ်ာေခါင္းစဥ္ေအာက္မွာ ျမန္မာကဗ်ာမ်ားကို တြိရပါသည္။ မင္းျပားေမာင္ယုႏြယ္ရြီးေသာ ဗမာကဗ်ာျဖစ္ပါသည္။ မင္းျပားသား ဗမာစကားမေျပာသည္ကို လူတိုင္းသိပါသည္။ ေအာက္တြင္ ရခိုင္ဘာသာျပန္ျဖစ္ပါသည္။

သမိုင္း (ႏွင့္) လူ

(တစ္)
ေလာကမွာ
ကဗ်ာရြီးဖို႔
အမင္ မြီးပီးခေရ ငါ --။

(ႏွစ္)
ယံုၾကည္ခ်က္
ခံယူခ်က္တြက္
အသက္သီဖို႔ မေၾကာက္ေတ ငါ --။

(သံုး)
ကာလသန္းေခါင္
အေမွာင္ထုေအာက္
ထိုးေဖာက္ရုန္းကန္
ရွင္သန္ထေျမာက္
ပန္းတိုင္ေရာက္ေအာင္လားဖို႔ ငါ --။

(ေလး)
ကဗ်ာတပုဒ္
စာတအုပ္
ကိုင္ဆုပ္ဖက္လွ်က္ သြီးအသက္ေလ
ေခ်ေဂြဗားရား ဖူးခ်စ္အားပ
တရားတဖက္ ဓါးတလက္နန္႔
နက္ဖန္မ်ားစြာ မဟာအနာဂါတ္
ျမင့္ျမတ္သည့္လမ္း ခရီးၾကမ္းကို
ျဖတ္သန္း၀ံ့ရဲ ေလွ်က္ၿမဲငါ --။

(မင္းျပားေမာင္ယုႏြယ္)
ရခိုင္မဂၢဇိန္းအမွတ္ (၂၅) စာမွ်က္ႏွာ (၂၀)

ျမန္မာသာသာမူရင္းကို ေအာက္တြင္ဖတ္ၾကည့္ပါ။

သမိုင္းႏွင့္လူ (၃)

(တစ္)
ေလာကမွာ
ကဗ်ာေရးဖို႔
အေမေမြးေပးခဲ့တဲ့ ငါ --။

(ႏွစ္)
ယံုၾကည္ခ်က္
ခံယူခ်က္အတြက္
အသက္ေသမွာ မေၾကာက္တဲ့ ငါ --။

(သံုး)
ကာလသန္းေခါင္
အေမွာင္ထုေအာက္
ထိုးေဖာက္ရုန္းကန္
ပန္းတိုင္ေရာက္ေအာင္သြားမဲ့ ငါ --။

(ေလး)
ကဗ်ာတပုဒ္
စာတစ္အုပ္
ကိုင္ဆုပ္ေပြ႕ဖက္ ေသြးအသက္ေလ
ေခ်ေဂြဗားရား ဖူးခ်စ္အာေပါ့
တရားတစ္ဖက္ ဓါးတလက္နဲ႔
နက္ျဖန္မ်ားစြာ မဟာအနာဂတ္
ျမင့္ျမတ္သည့္လမ္း ခရီးၾကမ္းကို
လွမ္းေလွ်ာက္၀ံ့ဆဲျဖတ္ဆဲ ငါ --။

(မင္းျပားေမာင္ယုႏြယ္)
ရခိုင္မဂၢဇင္းအမွတ္ (၂၅) စာမွ်က္ႏွာ (၂၀)

ေအကဗ်ာကို ဘေဇာင္ပ်င္လို႔ ရခိုင္ကဗ်ာဆိုပါေရလဲ။ အရွက္မဟိ အသေရမဟိ ဘေဇာင္ အာရီယံမ်ိဳးတိလဲ။ ခြီးပုတ္ေလာက္က် အံဖို႔ေကာင္း၏။
ဆရာႀကီးသွ်င္အံုးရြီးေရ (ၾကက္ၿခီနန္႔ ခြန္းခ်ိတ္) ႏွင့္ စစ္ေတြညိဳသန္႔၏ (ဇတ္၀င္ခန္း) ကဗ်ာႏွစ္ပုဒ္ရာ ရခိုင္ကဗ်ာျဖစ္ပါသည္။ ၄င္းကဗ်ာမ်ားကို ဤနီရာမွာပင္ ေဖာ္ျပပီးလိုက္ပါသည္။

ၾကက္ၿခီ (နန္႔) ခြန္း

အမွားၾကက္ၿခီ
အမွန္ခြန္းခ်ိတ္
နိမိတ္လကၡဏာ
ဆရာရို႕က
ေဖာ္ညႊန္းျပ၏ --။

ၾကက္ၿခီနန္႔ ခြန္းခ်ိန္
နိမိတ္သေဂၤတ
အမွတ္ျပရန္ ---။

ကမၻာ့သမိုင္း
အခန္းတိုင္းမွာ
အရိုင္းနန္႔အယဥ္
အယဥ္နန္႔အရိုင္း
ႏိႈင္းယွဥ္တင္ျပ
မုသ၀ါဒ
ဘက္မက်ဖို႔ --။

မ်ဥ္းခ်ဆဲြတန္း
သစၥာလမ္းကို
ေမွ်ာ္မွန္းၾကေသာ္
ေတြးေခၚျဖန္႔ကား
အမွားဆံုးၿပီးအမွန္
အမွန္ဆံုးေသာ အမွား
ခဲြျခားၾကည္လင္
ျမင္ပါဖို႔ --။

(သွ်င္အုန္း)

ဇာတ္၀င္ခန္း

က်ားက လူကိုႏိုင္
လူက ဓါးကိုႏိုင္
ဓါးက က်ားကိုႏိုင္
သံုးပြင့္ဆိုင္ဇာတ္လမ္း
ဇာတ္၀င္ခန္းမွာ
ဇာအခန္းက ပါပါ
ေလာကဇာတ္စင္ထက္မွာ
အကြက္တူေက
ညံ့လူခံလိုက္ --။

(စစ္ေတြညိဳသန္႔)

အလယ္မွာ ေမာင္နန္းလွ (ေျမာက္ဦး) ရြီးေရ ကဗ်ာတပုဒ္ပါပါေရ။ ကဗ်ာေခ်က ေကာင္းပါေရ။ လူငယ္ကဗ်ာဆရာျဖစ္ပါဖို႔။ စကားလံုးအသံုးအႏံႈးျမန္မာဟန္ ျမန္မာပံုစံလႊမ္းနီပါသျဖင့္ အနည္းငယ္ျပဳပ်င္လို႔ ေဖာ္ျပပီးလိုက္ပါသည္။ မူရင္းကို စာအုပ္ရွာၿပီး ဖတ္ၾကည့္ကတ္ပါလီ။

မိုးသထအာရုဏ္

ညဥ္႔သန္းေခါင္ေလ၊ အေမွာင္လြန္ေျမာက္
အာရုဏ္ေရာက္လို႔၊ ခတက္ေခါက္ေက
စိတ္ေရာက္ရည္မွန္း၊ သဒၶါဆြမ္းကို
လွဴဒါန္းဖို႔ေလ၊ ခ်က္လတ္ေတ --။

ၿဂိဳးငွက္လူပ်ိဳ၊ ေတးျခင္းဆိုလို႔
စိမ္းညိဳရြက္ႏု၊ ႏွင္းထု၀ီ၀ီ
လီေခ်သြတ္သြတ္၊ တိုက္ကာခတ္ေက
ရင္ဖတ္အီးေရ၊ ခ်မ္းလတ္ေတ --။

အာရုဏ္ပ်ိဳးလို႔၊ မိုးသထမွာ
ႏိုးထအားမာန္၊ ၿဗိန္းေစာင္းသံေလ
ေတာင္ယံကိုဟပ္၊ ဂလိုင္ထပ္ပ်ာယ္
ရိုက္ခတ္ျမည္ဟိန္း၊ စည္ေတာ္ႀကိမ္းေက
ၾကက္သိမ္းထေရ၊ အားရေရ --။

ေရာင္နီသန္းေက၊ ဆြမ္းပန္းရီခ်မ္း
လႈဒါန္းမွ်၀ီ၊ မိတၱာၿမီမွာ
ပီတိႏိႈးေဆာ္၊ သာထုေခၚမိ
မွန္းေမွ်ာ္နိဗၺာန္၊ သံစည္သံလည္း
မာန္စြယ္ႏွိမ့္ခ်၊ ၿငိမ္းခ်မ္းစြ --။

ေမာင္နန္းလွ (ေျမာက္ဦး)

(ရခိုင္ကဗ်ာ) ေခါင္းစဥ္ေအာက္ အဖြင့္ကဗ်ာမ်ားထဲက က်န္ကဗ်ာမ်ားမွာ အားလံုးဗမာကဗ်ာျဖစ္ပါသည္။ ခ်စ္ဒါလီ၏ (လူ႔ဘ၀ရဲ့အလွဆံုးအခ်ိန္)၊ ဆရာမႏြယ္စစ္ေတြ၏ (ေငြေသာင္ယံ ခံစားမႈအေတြး) စစ္ေတြပြင့္လႊာ၏ (ေငြရတုမွသည္)၊ ေမာင္ၾကင္ႏြယ္၏ (ရိုးမတဖက္က ငါ)၊ မင္းေရႊစိန္ (အင္းစိန္) ၏ (ႏိုင္ငံေရးမ်က္စိဖြင့္ခဲ့သူ) ကဗ်ာမ်ားမွာ ရခိုင္ကဗ်ာေခါင္းစဥ္တပ္ထားေသာ ျမန္မာ (ဗမာ) ကဗ်ာမ်ားျဖစ္ပါသည္။ ႏြယ္စစ္ေတြကဗ်ာ ရခိုင္မူကို ေအာက္တြင္ေဖာ္ျပပီးလိုက္ပါသည္။ ဗမာမူရင္းကို စာအုပ္ရွာၿပီးဖတ္ၾကည့္ကတ္ပါလီ။ (ရွက္ဖို႔ေကာင္းလို႔ ေဖာ္ျပမပီးလိုက္ပါဗ်ာ)

ေငြေသာင္ယံခံစားမႈ

ကမ္းရိုးတန္းကို
လြမ္းေရ --။

လိႈင္းေက်ာက္ေဆာင္
ေငြကမ္းေသာင္ျပင္က
သဲျဖဴစင္တိကို --။

မ်က္စိထဲစဲြ
ခ်စ္ဖို႔ေကာင္းစြာတိက်ည္း
တမ္းတ၀မ္းနည္းယင္း
လြမ္းယပင္း ေငးယပင္း --။

ၾကည့္မဆံုး
လိႈင္းတိ တလံုးၿပီးတလံုး
တ၀ုန္း၀ုန္းရိုက္
မုန္တိုင္းတိုက္ေသာခါ
ေငြလႊာျဖဴစ
သဲရြရြ
ဖုန္မထဘဲ
ကမ္းကလြင့္ေပ်ာက္စဥ္
ေက်ာက္ဆိုင္ေတာင္ႀကီး
လီဟုန္စီး
ထီးမားတည္ရပ္
ဟားတိုက္ရယ္ကတ္ေတ --။

ပင္လယ္တိမ္တင္းခြန္
လီခၽြန္သံတိုးတိုး
လႈပ္ခတ္ႏိႈးခါမွ
ဘ၀အေထာင္းအထု
အဖုအထစ္တိက
အစစ္အမွန္တရားကို
မိက်န္လိုက္ပ်ာယ္လား
ကဗ်ာဆရာ
စဥ္းစားယင္း စဥ္းစားယင္း --။

ႏြယ္ (စစ္ေတြ)

ႏြယ္စစ္ေတြကဗ်ာ ရခိုင္ဘာသာျပန္ကို (http://www.arakanmusic.com/APOEMS/message.asp?Id3=629) တြင္၄င္း၊ ေမာင္ၾကင္ႏြယ္၏ကဗ်ာ ရခိုင္ဘာသာျပန္ကို (http://www.arakanmusic.com/APOEMS/message.asp?Id3=613) တြင္၄င္း၊ စစ္ေတြပြင့္လႊာ၏ကဗ်ာ ရခိုင္သာသာျပန္ကို (http://www.arakanmusic.com/APOEMS/message.asp?Id3=627) တြင္၄င္း ဖတ္ၾကည့္ႏိုင္ပါ။ စစ္ေတြပြင့္လႊာႏွင့္ ေႏြစစ္ေတြမွာ လံုး၀ရခိုင္စကားေျပာေသာ ရခိုင္သမစစ္စစ္ျဖစ္ပါသည္။ ေမာင္ၾကင္ႏြယ္ ရခိုင္စကားေျပာလား ဗမာစကားေျပာလား အကၽြႏ္ုပ္မသိပါ။ အကၽြႏ္ုပ္ၾကားရသေလာက္ ေျမာက္ပိုင္းသား (ေမာင္ေတာသား) ဟု သိရပါသည္။ သံတဲြသားဆိုလွ်င္ သူ႔ကဗ်ာကို အကၽြႏ္ုပ္အျပစ္မဆိုလိုပါ။ သံတဲြမွာ ကိုလိုနီစနစ္ေအာက္တြင္ ျမန္မာမႈျပဳခံလားရၿပီးျဖစ္ပါသည္။ ယခုအခါ ေက်ာက္ျဖဴကို တျခမ္းမ်ိဳထားၿပီးျဖစ္ပါသည္။

ထိုသို႔ဘာသာျပန္ရျခင္းမွာ အနာဂါတ္မ်ိဳးေပ်ာက္မည့္ အဆိပ္အေတာက္မ်ားကို ရခိုင္သားမ်ားက ရခိုင္သားမ်ိဳးဆက္သစ္လူငယ္ထုအတြင္း အတင္းအဓမၼရိုက္သြင္းပီးျခင္းမွ အခ်ိန္မွီတားဆီးကာကြယ္ႏိုင္ရန္ျဖစ္ပါသည္။ ဤသည္မွာ ရခိုင္သားတိုင္း၏သမိုင္းပီးတာ၀န္ျဖစ္ပါသည္။ (မဟိစြာထက္ မသိစြာခက္) ဆိုစကား ဟိေရမဟုတ္ပါလား။ သို႔မဟုတ္ (အသိေခါက္ခက္ အနက္၀င္) ျဖစ္နီကတ္စြာလား ေတြးမိပါသည္။ ေအပုဂၢိဳလ္မ်ား မသိဘဲနီဖို႔မဟုတ္ပါ။ ဗမာကဗ်ာကိုပင္လွ်င္ (ရခိုင္ကဗ်ာ) ေခါင္းစဥ္တပ္ျခင္း တနည္းအားျဖင့္ (ကၽြန္ဇတ္သြင္းျခင္း) မွာ ကေကာင္းရွက္ဖို႔ေကာင္းေသာ အလုပ္ျဖစ္ပါသည္။ ရခိုင္ခံဖို႔ေတာင္ မေကာင္းပါယာ။

အခ်ဳပ္ဆိုရလွ်င္ ရခိုင္သားေလာကတြင္ (ဆီဆြတ္) ကေကာင္းမ်ားပါသည္။ (ဆီဆြတ္) ဟု ဆိုရာတြင္ ေျမာက္ပိုင္းေတာင္ပိုင္း မခဲြျခားပါ။ ေျမာက္ပိုင္းသားက ပိုဆီဆြတ္ပါသည္။ စစ္ေတြမဂၢဇိန္းမွာ စစ္ေတြသား (ေျမာက္ပိုင္းသား) ထုတ္ မဂၢဇိန္းျဖစ္ပါသည္။ ဤသည္ကို ေျမာက္ပိုင္းသား ေတာင္းပိုင္းသားခဲြသည္ဟုမျမင္ဘဲ (အဟုတ္ကို အဟုတ္အတိုင္း) (အပုပ္ကို အပုပ္အတိုင္း) (အယုတ္ကို အယုတ္အတိုင္း) ယထာဘုတက်က် ခဲြျခမ္းဖို႔လိုပါလိမ့္မည္။ မည္သည့္သူကို နာစီ။ မည္သည့္သူကို သာစီ။ ေ၀ဖန္ျခင္းမဟုတ္ပါ။ လူငယ္ေခ်တိမ်ိဳးမတုန္းေအာင္ ကယ္တင္လိုရင္းျဖစ္ပါသည္။

(ရခိုင္ေပါင္းကူး)

မွတ္ခ်က္။ ။ေအာက္ပါ Arakan Music ကကူးယူေဖာ္ၿပထားပါသည္။