ဆရာႀကီး ဦးဦးသာထြန္းကုိ ရခိုင္ျပည္နယ္၊ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ ေညာင္ပင္စ်ီး႐ြာ အနီး အဖ ဦးေကာင္းစံ႐ႊီ၊ အမိ ေဒၚေအာင္ြ႔ြကဇံ႐ုိ႕မွ ၁၉၁၇ ခု၊ ႏိုဝင္ဘာလ ၂၃ ရက္၊ ေသာၾကာနိန္႕တြင္ ဖြားျမင္ခသည္။ တဦးတည္းေသာသား ျဖစ္သည္။ ငယ္စဥ္မွ စ၍ အဘိုးျဖစ္သူ ရာဇဝင္ ဆရာႀကီး ဦးသာထြန္းေအာင္က ရခိုင္ ရာဇဝင္၊ ဆီးက်မ္း၊ နကၡတ္က်မ္း၊ ပူရာဏ္က်မ္းမ်ားအား ႏုတ္တိုက္အာဂံု သင္ၾကား ပီးခသည္။ နဝမတန္းတြင္ ပညာသင္ ၾကားနီစဥ္ ဖခင္ ကြယ္လြန္ေသာေၾကာင့္ ေက်ာင္းထြက္လိုက္ရၿပီး ရဟန္း ပုဂၢိဳလ္႐ုိ႕ထံတြင္ သကၠဋ၊ ပါဠိ၊ သမိုင္း၊ အင္း၊ ေဗဒင္ႏွင့္ အျခား ေလာကီ ပညာရပ္မ်ားကို သင္ၾကား ေလ့လာ ဆည္းပူးခသည္။



၁၉၅ဝ ခုႏွစ္မွ ၁၉၅၅ ခုႏွစ္ထိ မူလတန္း ေက်ာင္းဆရာ အျဖစ္ ဝင္ေရာက္ လုပ္ကိုင္ခၿပီး၊ ၁၉၅၅ ခုႏွစ္မွ ၁၉၇၇ ခုႏွစ္ထိ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ ေရွးေဟာင္း သုေတသန ဌာနခြဲတြင္ ရခိုင္ ျမန္မာ ပ႑ိတ္ အျဖစ္ တာဝန္ ထမ္းေဆာင္ခသည္။ ယခုလက္ဟိ ေျမာက္ဦး ေရွးေဟာင္း သုေတသန ျပတိုက္ႀကီးသည္ ဆရာႀကီး စုေဆာင္း တည္ေဆာက္ခေသာ ျပတုိက္ႀကီး ျဖစ္သည္။

၁၉၇၇ ခုႏွစ္ မွ ၁၉၈၃ ခုႏွစ္ထိ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ ေရွးေဟာင္း သုေတသန ဌာနခြဲတြင္ အၾကံပီး ပုဂၢိဳလ္ အျဖစ္ ဆက္လက္ တာဝန္ ထမ္းေဆာင္ခသည္။

၁၉၈ဝ ခုႏွစ္မွ ၁၉၈၃ ခုႏွစ္ထိ တူးေဖာ္ခေသာ ရခိုင္ ေဝသာလီၿမိဳ႕ေဟာင္း တူးေဖာ္မႈ လုပ္ငန္းတြင္ ကိုယ္တိုင္ကိုယ္က် ပါဝင္ တူးေဖာ္ ေဆာင္႐ြက္ခသည္။

ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ ဘုရားသမိုင္း (၁၃ဝ၁ ခုႏွစ္ ပုံႏွိပ္)၊ ဦးရာဇ္ ေတာင္ ဘုရား သမိုင္းက်မ္း ျပင္ဆင္ ျဖည့္စြက္ခ်က္ (ပံုႏိွပ္) (၁၉၅၂ - ၅၃)၊ ရကၡိဳင္ အမ်ိဳးသမီး သူရဲေကာင္း အတၳဳပတၲိ (၁၉၅၃ - ၅၄) (ပံုႏိွပ္)၊ ရကၡိဳင္ ရာဇဝင္ သေခၤပက်မ္း (၁၉၅၄ - ၅၅) ပံုႏွိပ္၊ ဝသဲ ဘုရားသမိုင္း (ပံုႏွိပ္)၊ ရွင္သတ္ ဘုရားသမိုင္း (ပံုႏွိပ္) မ်ားအား ပံုႏွိပ္ ထုတ္ဝီခသည္။ ရကၡိဳင္ ကဗ်ာေပါင္းခ်ဳပ္၊ ရကၡိဳင္ ရာဇဝင္ ဘာသာျပန္၊ ရကၡိဳင္ဒဂၤါးမ်ား (ဘာသာျပန္)၊ ရကၡိဳင္ ဓာတ္ေတာ္ဘုရား ေစတီမ်ားႏွင့္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ တန္းခိုးႀကီး ဘုရားမ်ား၊ သမိုင္း က်မ္းစာမ်ားကို ေရးသား ျပဳစုၿပီး ဘ႑ာေရး ဝန္ႀကီး ဆာဦးထြန္းေအာင္ေက်ာ္ ထံတြင္ အပ္ခသည္။

အံေတာ္သိမ္ ဘုရားသမိုင္းက်မ္း၊ သဲထက္ ဘုရားသမိုင္း၊ ထီးေတာ္မိုး ဘုရားသမိုင္း၊ ေဘာင္းဒြတ္နတ္ေတာင္ ဘုရားသမိုင္း၊ ေဝသာလီ ဘုရားႀကီးသမိုင္း၊ သိမ္ေတာ္ႀကီး ဘုရားသမိုင္း၊ မဟာထီး ဘုရားသမိုင္း၊ ပါးေတာ္ ဘုရားသမိုင္း၊ ဘုရားေပၚ ဘုရားသမိုင္း၊ သွ်စ္ေသာင္း ဘုရားသမိုင္း၊ မဂၤလာ ဓာတ္ေ႐ႊကူ ဘုရားသမိုင္းမ်ားကို လကၤာ စကားေျပ ေမာ္ကြန္း စသည့္တုိ႕ျဖင့္ ေရးသား ထုတ္ေဝခဲ့သည္။

ဓညဝတီ မဂၢင္း စာတည္း၊ အယ္ဒီတာ အျဖစ္ တာဝန္ယူ ထုတ္ေဝခဲ့သည္။ ဓညဝတီ စာေစာင္၊ ဓညဝတီ မဂၢဇင္း၊ ရခိုင္တန္ေဆာင္ မဂၢဇင္း၊ မႏၱေလး ျပည္သူ႕ဂ်ာနယ္၊ ရန္ကုန္ မဂၢဇင္း၊ စံုေထာက္ မဂၢဇင္း၊ ယဥ္ေက်းမႈ စာေစာင္၊ ရခိုင္ မဂၢဇင္း၊ စစ္ေတြ ေကာလိပ္ မဂၢဇင္း၊ ရခိုင္ ျပည္နယ္ စာေစာင္၊ ဝရာဇ္ေျမ မဂၢဇင္းမ်ားတြင္ ဦးဦးသာထြန္း၊ ဦးသူရိယ အစဟိေသာ ကေလာင္ အမည္မ်ားျဖင့္ ေဆာင္းပါးမ်ား ေရးသားခသည္။

ၿမိဳ႕ေစာင့္နတ္ ေဒဝတာဗလီ ပူေဇာ္က်မ္း၊ အဥၨန နိဒါန္း ဆီးက်မ္း၊ ရခုိင္စည္ ျပဳလုပ္ပံုႏွင့္ တီးကြက္၊ တီးလုံးမ်ား၊ ကဗ်ာမ်ား စုေပါင္း စာတမ္း၊ ရခိုင္ ထိမ္းျမားမဂၤလာ ပန္းတ်ား တီးလံုး၊ တီးကြက္ႏွင့္ ျပဳလုပ္ပံု အတိုင္းအတာ စာတမ္း၊ ရခိုင္ သတ္ပံု သတ္ၫႊန္းခြဲထားျခင္း အဓိပၸာယ္ထြက္ပံု စာတမ္း၊ ရခိုင္ပလြီ (ၿပြီ) အမ်ိဳးမ်ိဳး ျပဳလုပ္ပံု အတိုင္းအတာ စာတမ္း၊ သွ်ိဳင္ဒိုင္၊ ေကာက္ဦးဆြမ္းတင္၊ ပုိးဝါ၊ ဗုဒၶ ပူဇနိယ ဆီမီးခြက္ အက၊ ေတးျခင္းကဗ်ာ စသည္႐ုိ႕ကုိ ေရးသား ျပဳစုခသည္။

ဆင္ယင္ ထံုးဖြဲ႕မႈက်မ္း (မူၾကမ္း)၊ ရခိုင္ ရာဇဝင္ (မူၾကမ္း)၊ ရခိုင္အကၡရာ ဆင္းသက္လာပံုက်မ္း (မူၾကမ္း)၊ ရခိုင္ ေက်ာက္စာ ေပါင္းခ်ဳပ္က်မ္း (မူၾကမ္း)၊ ရခိုင္ဘုရင္ သမိုင္းက်မ္း (မူၾကမ္း)၊ ရခိုင္သား ေဒါင္းမာတင္ (မူၾကမ္း)၊ သွ်င္ျမဝါက်မ္း (မူၾကမ္း)၊ ရခိုင္မင္းသမီး ဧခ်င္း ယွင္းလင္းခ်က္ (မူၾကမ္း)၊ ဗ်ာလစာတမ္း (မူၾကမ္း)၊ ေက်ာက္ေတာ္ၿမိဳ႕ ေသလာဂီရီ ေမာပဗၺတ ေတာင္ျခီရင္းမွ တိြ႕ခရေသာ ေက်ာက္ဆစ္လက္ရာမ်ား သုေတသနျပဳခ်က္ (မူၾကမ္း) စသည္႐ုိ႕ကို ေရးသား ျပဳစုခသည္။

ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံ အမ်ိဳးသား တကၠသိုလ္ သုေတသီ PAMELA GUTMAN ၏ ANCIENT ARAKAN က်မ္း ျပဳစုစဥ္တြင္ လည္းေကာင္း၊ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံ၊ ပါရီၿမိဳ႕မွ ပါေမာကၡ ေရာဖတ္ဆာဗ္ရ္ (BERNOT) အတြက္ ရခိုင္ပံုျပင္ လိပ္ကန္ဖာမ ဝတၴဳႏွင့္ က်ီးျဖဴ႐ြာ စာတမ္းမ်ားကို လည္းေကာင္း၊ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံ ပါေမာကၡ ဦးလွသိန္း (ေခၚ) ဂြ်န္န္အိုကဲလ္ဖို႕၏ ေစတီ အေဆာက္အအံုႏွင့္ နန္း အေဆာက္အအံု စာတမ္းကို လည္းေကာင္း၊ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ အာယွေဖာင္ေဒးယွိန္း အတြင္းေရးမွဴး ေဒးဗစ္စတိမ္းဗာစ္၏ ေဝသာလီ ေက်ာက္႐ုပ္တု ဆင္းတုမ်ား၏ ႏွစ္ေပါင္း ၾကာေညာင္းမႈအား တိုင္းတာမႈ စာတမ္းကို လည္းေကာင္း၊ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ ပါေမာကၡ အိုႏို တိုရ႐ူႏွင့္ ရခိုင္ စကားေျပာ လီယူလီသိမ္း အသံထြက္ပုံ စာတမ္းႏွင့္ ေဘာင္းဒြတ္ အရပ္တြင္ ဟိေသာ ဒတ္ခ်္ ေကာင္ဆယ္လာ အေဆာက္အအံု ပံုစံႏွင့္ ကူးသန္း ေရာင္းဝယ္ခပုံ စာတမ္းကို လည္းေကာင္း ေရးသား ျပဳစုရာတြင္ ကူညီခသည္။

ႏိုင္ငံေတာ္ အစိုးရ ယဥ္ေက်းမႈ ဌာနႏွင့္ အျခား ပုဂၢိဳလ္႐ုိ႔ကိုလည္း ဆရာႀကီးသည္ ကူညီပီးခသည္။ ဦးမင္းႏိုင္၏ ျပည္ေထာင္စု အကပေဒသာ စာအုပ္ (၁၉၅၉)၊ ရခိုင္ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳး ျဖစ္စဥ္ႏွင့္ ဓေလ့ထံုးစံမ်ား စာအုပ္၊ တိုင္းရင္းသား ယဥ္ေက်းမႈ ႐ိုးရာ ဓေလ့ထံုးစံမ်ား၊ ရခိုင္ျပည္နယ္ ဘ႑ာတိုက္ႀကီးမ်ားက်မ္း၊ ရခိုင္႐ိုးရာ စည္ေတာ္ႏွင့္ တူရိယာ တီးကြက္မ်ား စာတမ္း၊ ျမန္မာ ေဝါဟာရ အဘိဓာန္က်မ္း ျပဳစုစဥ္ ေဝါဟာရ စာလံုးမ်ား ျပဳစုၿပီး ပီးပုိ႕ျခင္း၊ ရခိုင္ ေဝါဟာရ အဘိဓာန္ ျပဳစုစဥ္ ေဝါဟာရ စာလံုးမ်ားႏွင့္ အဓိပၸါယ္ ဖြင့္ဆိုခ်က္၊ က်မ္း ကိုးကားခ်က္မ်ား စာအုပ္ ျပဳစုျခင္း၊ ၁၉၇၆ - ၇၇ ခု ရခိုင္ျပည္နယ္နိန္႕၊ ရခိုင္ျပည္နယ္၊ တံဆိပ္၊ ရခိုင္႐ိုးရာ က်ား/မ ဝတ္စံု စာတမ္း၊ ရခိုင္ျပည္နယ္ ျဖစ္စဥ္သမိုင္း၊ ေျမာက္ဦးလမ္းၫႊန္ စသည္႐ို႕ကို ပါဝင္ ကူညီ ေရးသား ျပဳစုခသည္။

အထက္တန္း ပညာ ဦးစီးဌာန ၫႊန္ခ်ဳပ္ (ျငိမ္း) ပါေမာကၡ ဦးစံသာေအာင္ အတြက္လည္း ၁၉၇၂ ခု အဘိဓမၼာ ေကာက္ႏုတ္ခ်က္ ပုရပိုက္ကို မိုက္ခ႐ိုဖလင္ ႐ိုက္ႏွိပ္ရန္ အတြက္ လည္းေကာင္း၊ ဂ(က)ဝိက႑ ပါသဏက်မ္း ပီမူကို မိုက္ခ႐ိုဖလင္ ႐ိုက္ႏိုင္ရန္ လည္းေကာင္း၊ လွ်ိဳဝွက္ေက်ာက္စာ ဂဏန္းေရးနည္း ပီမူကုိ မုိက္က႐ိုဖလင္ ႐ုိက္ရန္ လည္းေကာင္း၊ ေအဒီ ၆ ရာစုႏွင့္ ယင္းမတုိင္မီက ရခုိင္ျပည္နယ္သုံး အကၡရာစာအုပ္ ျပဳစုရာတြင္ လည္းေကာင္း၊ အနႏၵစျႏၵား ၈ ရာစု ရခုိင္ ေဝသာလီ စာအုပ္ ျပဳစုရာတြင္ လည္းေကာင္း၊ ရခုိင္ဒဂၤါးမ်ား သမိုင္း ျပဳစုရာတြင္ လည္းေကာင္း၊ ဗုဒၶ အႏုပညာ (Buddhist Art of Ancient Arakan) စာအုပ္ျပဳစုရာတြင္ လည္းေကာင္း ပါဝင္ ကူညီခသည္။

၁၉၅၉ ခုႏွစ္မွာ ျမန္မာ့ အသံ ေရဒီယုိမွ ရခုိင္အသံကုိ အစဆုံး အသံလႊင့္ခသည္။ တိမ္ျမႇဳပ္ ေပ်ာက္ကြယ္ လားခၿပီး ျဖစ္ေသာ ရခုိင္ယဥ္ေက်းမႈ အမီြအႏွစ္၊ ရခုိင္သမိုင္း၊ ရခုိင့္စာပီ၊ ရခုိင့္႐ုိးရာ ဓေလ့ ထုံးတမ္းစဥ္လာမ်ားအား ကမာၻက သိေအာင္ ရွာဖီြစုေဆာင္း ေလ့လာ ေဖာ္ထုတ္ခသည္။ ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေခ်ာက္ခသည္။ ရခုိင္သူ၊ ရခုိင္သားမ်ားကုိလည္း ရခုိင့္ယဥ္ေက်းမႈ အမီြအႏွစ္၊ ရခုိင့္သမုိင္း၊ ရခုိင့္စာပီ၊ ရခုိင့္႐ိုးရာ ဓေလ့ထုံးတမ္းစဥ္လာ ေဖာ္ထုတ္ ထိန္းသိမ္း ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ရန္လည္း အၿမဲ ေဆာ္ၾသခသည္။

ဆရာႀကီး သည္ ရခုိင့္ ယဥ္ေက်းမႈ အမီြအႏွစ္၊ ရခုိင့္သမုိင္း၊ ရခုိင္စာပီ၊ ရခုိင့္႐ုိးရာ ထုံးထမ္းစဥ္လာမ်ားကုိ ေဖာ္ထုတ္ခေသာ ဖခင္ႀကီး ျဖစ္သည္။

ဆရာႀကီးသည္ ရခုိင္ ဒီမုိကေရစီ ရဟိေရး၊ တုိင္းရင္းသားမ်ား တန္းတူ အခြင့္အေရး ရဟိေရး အတြက္လည္း စြမ္းစြမ္းတမံ ေရွ႕တန္းမွ ဦးေဆာင္ဦး႐ြက္ ေဆာင္႐ြက္ခသည္။ ရခုိင္ ဒီမုိကေရစီ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္တြင္ နာယကႀကီး အျဖစ္ ထမ္းေဆာင္ခၿပီး၊ ေက်ာက္ေတာ္ၿမိဳ႕ မဲဆႏၵနယ္ အမွတ္ (၁) တြင္ ျပည္သူ႕ လႊတ္ေတာ္ ကုိယ္စားလွယ္ေလာင္း တဦးလည္း ျဖစ္သည္။ ဆရာႀကီးသည္ ရခုိင္ ဒီမုိကေရစီ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏ စည္း႐ုံးေရး ခရီးစဥ္ အျဖစ္ အနယ္နယ္ အရပ္ရပ္သုိ႕ မဲဆြယ္ တရားေဟာ ထြက္စဥ္ မင္းျပားၿမိဳ႕နယ္၊ ျပားေခ်ာင္း ေက်း႐ြာ မဲဆြယ္ တရားေဟာပြဲတြင္ တရားေဟာ နီစဥ္ ဖမ္းဆီးခံရၿပီး ေထာင္သြင္း အက်ဥ္းခ် ခံခရသည္။

ဆရာႀကီးအား အမ်ဳိးသားေရး တရားေဟာသည္ စသည္ျဖင့္ အမ်ဳိးမ်ဳိး စြဲခ်က္တင္ၿပီး ဖမ္းဆီးချခင္း ျဖစ္သည္။ နဝတ/ နအဖ စစ္အစုိးရ၏ တုိင္းျပည္အေပၚ မတရား ေစာ္ကားမႈမ်ားကုိ ဆရာႀကီး၏ အခ်က္က်က် ေဝဖန္ ေဟာေျပာမႈမ်ားေၾကာင့္ နဝတ/ နအဖ စစ္ဝါဒီမ်ား၊ ဗမာ လူမ်ဳိးႀကီး ဝါဒီမ်ားအား အနာေပၚ ဒုတ္က်သကဲ့သုိ႕ ဆတ္ဆတ္ထိ မခံမရပ္ႏုိင္ ျဖစ္ခရသည္။

ယင္းေၾကာင့္ ဆရာႀကီးအား အၿငိဳးထားကာ မတရား ဖမ္းဆီးချခင္း ျဖစ္ၿပီး ေထာင္ဒဏ္ ၃ ႏွစ္ အျပစ္ပီးကာ စစ္ေတြေထာင္တြင္ အက်ဥ္းခ် ထားခသည္။ ေထာင္က်ၿပီး ၅ လ အၾကာ ၁၉၉ဝ ၾသဂုတ္ ၁၄ တြင္ ကြယ္လြန္ခသည္။ (ေထာင္ထဲတြင္ နဝတ/ နအဖ စစ္ဝါဒီမ်ားက ဆရာႀကီးအား ထမင္းေကြ်းရာတြင္ စိန္ အစ ဟိေသာ အဆိပ္ပါသည့္ အစားအစာမ်ားအား နိန္႔တိုင္းပိုင္ေခ်ာင္ စေကေခ် ထည့္ေကြ်း လုပ္ၾကံခသည္ဟု ရခိုင္ အမ်ိဳးသားမ်ားက ယံုၾကည္နီၾကသည္။)။ ယေကေလ့ နဝတ/ နအဖ စစ္ဝါဒီမ်ားက ဆရာႀကီး သီဆုံးရျခင္းသည္ ဦးေဂါင္းတြင္ သီြးမတိတ္သည့္ ေရာဂါ (Cerebral Haemorrhage) ျဖင့္ အက်ဥ္းေထာင္ ဆီး႐ုံတြင္ သီဆုံးခရျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း The Truth အမည္ရွိ ေဆာင္းပါးမ်ားကို လုပ္ၾကံ ဖန္တီး ေရးသားခသည္။

ဆရာႀကီး၏ အေလာင္းကို သူ၏ဇာတိ ခ်က္ႀကြီ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕သို႕ ယူေဆာင္လာခၿပီး ဆရာႀကီး အလြန္ တန္ဖိုးထားခေသာ ရန္ေအာင္ေဇယ် (ေခၚ ) သွ်စ္ေသာင္း ပုထိုးေတာ္ႀကီး ဘုရားရိပ္တြင္ ျမီျမႇဳပ္ သၿဂႋဳဟ္ခသည္။


(ဂနိန္႔ရခိုင္ျပည္ဘေလာ့မွ)