ျပည္တြင္းစစ္ျဖစ္ပြားမႈ၊ သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္က်ေရာက္မႈ၊ ချပားသတ္အာဏာသိမ္းယူမႈ မ်ားသည္ တိုင္းျပည္တစ္ျပည္အား ကင္ဆာလိုက္စားပိုင္ ဆယ္စုႏွစ္အတြင္းဆားမရ၊ရီမရ ဘရဘေရ ျပိဳကြဲမႈတိဘက္ကို ဦးတည္ဇီသည္။ တိုင္းျပည္တစ္ျပည္က်ဆံုး
နီသည္ကို လိမ္ညာ၍မရႏိုင္ပါ။ဘဇာေၾကာင္းဆိုေသာ္ ထိုအရိပ္အေရာင္မ်ားသည္ ျပည္သူမ်ား၏ မ်က္လံုးတြင္ေရာင္ျပန္ခတ္နီျခင္းေၾကာင္းျဖစ္သည္။ ကမၻာေပၚတြင္ တစ္ဘီလီယံမ်ွေသာ လူထုသည္ ဘရဘေရ ျပိဳကြဲမူ၊အရိပ္အႏၱရာယ္သန္းနီေသာ တိုင္းျပည္မ်ားတြင္နီထိုင္လ်က္ဟိကတ္ပါသည္။

တစ္ခ်ိဳ႕ေသာ တိုင္းျပည္ေဂါင္းေဆာင္မ်ားသည္ မိမိရို႕၏ တိုင္းျပည္တစ္စိတ္တစ္ပိုင္းကို ျပိဳင္ဘက္တိလက္သို႔ရီစက္ခ်ထားရျပီး တိုင္းျပည္၏ျမိဳ့ေတာ္တိကိုရာ တြယ္ကပ္ထားရသည္။ အစိုးရအမ်ားစုသည္ ျပည္သူမ်ား၏ အေျခခံလိုအပ္ခ်က္တိကိုပင္လုပ္ပီးႏိုင္စြမ္းမဟိကတ္ပါ။ လုပ္လဲလုပ္ပီးခ်င္စိတ္မဟိကတ္ပါ။ အစိုးရအမ်ားစုသည္ အာဏာအလြဲသံုးစာလုပ္မႈ၊ အက်င့္ပ်က္လာဘ္စားမႈမ်ားႏွင့္ ျခီတိုင္ယိုင္နီကတ္သည္။ ယင္းကဲ့သို႔ တည္ျငိမ္မႈမဟိေသာ တိုင္းျပည္သည္တြင္းဆံုးက်မည္လကၡဏာဘက္ကိုဦးတည္နီသည္။ ထိုသို႔ေသာတိုင္းျပည္မ်ားသည္ ကမၻာၾကီး၏ျငိမ္းခ်မ္းေရးကို ျခိမ္းေျခာက္နီေသာေျဗာက္အိုးစနက္တန္မ်ားလည္းျဖစ္သည္။

ယင္းသို႔ေသာတိုင္းျပည္မ်ားသည္ အၾကမ္းဖက္၀ါဒ၊ရာဇ၀တ္ဂိုင္းတိႏွင့္မ်က္ကန္းႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႔အစည္းတိေပါက္လာဇီရန္ ၾကက္ဥအပႈပီကိရိယာတိႏွင့္တူသည္။ ယင္းသို႔ေသာအဖြဲ႔အစည္းမ်ားသည္ ထိုသို႔ေသာတိုင္းျပည္မ်ား၏အားနည္းခ်က္ကို မိမိရို႕၏အခြင့္အေရးအထူးအျဖစ္ျမင္တတ္ကတ္သည္။ ဥပမာ ျပရလ်ွင္ျမန္မာႏိုင္ငံ၏မတည္မူတိကိုအခြင့္ေကာင္းယူလ်က္ ရခိုင္ျပည္အား ႏွစ္ပိုင္းပိုင္းရန္ၾကံနီေသာ မူဆလင္အုပ္စု(ရခိုင္အေခၚ ကုလား)၊ဆိုမားလီးယားမွ အၾကမ္းဖက္အဖြဲ႕မ်ား၊အာဖကန္မွာ တာလီဘန္ စသည့္အဖြဲမ်ားပါ၀င္သည္။

ပထ၀ီအနီအထားမ်ားသည္လည္းတိုင္းျပည္တစ္ျပည္ ဒဏ္ရာရလြယ္၍ မတည္ျငိမ္မူတိဘက္သို႔ရပ္ေစာက္က်လားဇီႏိုင္သည္။ တည္ျငိမ္မႈမဟိေသာအိမ္နီခ်င္းႏိုင္ငံမ်ားေၾကာင့္လည္းတိုင္းျပည္တစ္ျပည္သည္အႏၱရာယ္ရင္ဆိုင္ရႏိုင္သည္။ အီရတ္စစ္ပြဲမ်ား
ေၾကာင္း ဒုကၡသည္အညာရီေပါက္မူမ်ားကိုဆီရီးယား ႏိုင္ငံကခံစားသည္မ်ားကိုသံုးသပ္ၾကည့္ပါ။ အကြ်န္ရို႕ႏွင့္အပါးဆံုးဥပမာမွာ ထိုင္းႏိုင္ငံတြင္းသို႔ ျမန္မာ၊ရခိုင္ဒုကၡသည္မ်ားအညာရီေပါက္မႈျဖစ္သည္။ လူဦးေရအလြန္တရာမ်ားျပားလွေသာ ဘိန္းကလားေဒ့ခ်္ႏို္င္ငံ
သည္ အထူးစပါယ္ခ်ယ္စိန္ေခၚမႈတိ္ကိုရင္ဆိုင္နီရသည္။ အက်ိဳးဆက္မ်ားအျဖစ္ ထိုစိန္ေခၚမႈမ်ားကိုအကြ်န္ရို႕ရခိုင္ျပည္ကလည္းခါးစီးခံနီရသည္။ ကမၻာေပၚဟိ ခ်ပ္(ဒ္)ႏိုင္ငံသည္လည္း ႏိုင္ငံ၏အေျခခံစီးပြာေရးမႈတိခ်က္မွတ္ရာတြင္ အယႈံးတိႏွင့္ရင္ဆိုင္နီရသည္။

ေျမၾသဇာမေကာင္းမႈ၊ရီရဟိမႈနည္းပါးမႈဟိေသာကုန္းျမင္႔ႏိုင္ငံမ်ားသည္လည္းႏိုင္ငံ၏လိုအပ္ခ်က္တိကိုျဖည့္ဆည္းႏိုင္ရန္စိန္ေခၚမႈတိႏွင့္
ရင္ဆိုင္ရတတ္သည္။ သံယဇာတေပါၾကြယ္၀ေသာ ကမၻာေပၚဟိ ရခိုင္ျပည္ ႏွင့္ ကြင္ဂို တိုင္းျပည္မ်ားသည္ထိပ္တန္းမွအဖယ္ခံထားရသည္။ စြမ္းအင္ၾကယ္၀မႈ၊ေက်ာက္သံပတၱျမားေပါမ်ားျခင္းမ်ားသည္ တိုင္းျပည္၏ တကိုယ္ေကာင္းဆန္ေသာ လႈ႕မလိုင္အတန္းအစားတိအၾကား ဟခရီက်ျပိဳင္ဆိုင္မူတိဘက္ကိုဦးတည္ဇီကာေနာက္ဆံုးတြင္ တိုင္းျပည္သယံဇာတက်ိန္စာသင့္မႈတိႏွင့္က်င္ကိုင္ကတ္ရသည္။

ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္သမိုင္းဆိုင္ရာ တင္းၾကပ္နီေသာအေျခအနီမ်ားေၾကာင္းလည္းတိုင္းျပည္တြင္းျပႆနာမ်ားယွဳပ္္ထီြးစီႏိုင္သည္။ အာဖရိကတိုက္၏ထိပ္တန္းငါးႏိုင္ငံသည္အေကာင္းဆံုး သက္သီျဖစ္သည္။ " ကိုလိုနီနယ္ခ်႕ဲရို႕ ဆီးေဆာက္ကေရာက္ ေျမတိုင္း
တာသတ္မွတ္မူတိစြာ လူမ်ိဳးစုတိအၾကား သဘာ၀မက်ေရ ျပည္နယ္တိျဖစ္ေပၚဇီပါေရ" ဟု Fund Of Peace အဖြဲဥကၠဌ Paulline H.Baker မွေျပာသည္။ ယင္းသို႔ေသာ နယ္ေျမမ်ားသည္ လူတစ္ဦးစီ၏ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ေပၚလြင္လာမႈႏွင့္ စစ္မွန္ေသာအစိုးရ
တစ္ရပ္အျဖစ္ရပ္တည္လာမႈကို အားမပီးဘဲ အာဏာပိုင္မ်ားထာ၀ရၾဟင္သန္ေရးကို ဇန္းဘြတ္ကိုင္တတ္သည္။ အဖရိကတိုက္၏တိုင္းျပည္တစ္ျပည္ျဖစ္ေသာ ဆီနီေဂါ သည္ကိုလိုနီရို႕၏ေအာင္ျမင္ေသာ သီတမ္းစာ တစ္ရြက္ျဖစ္သည္။ " သိသာတိုးတက္ေတ၊ေခါင္းေဆာင္မူတိဟိေက တိုင္းျပည္တစ္ျပည္ေရ အက်ိဳးအျမတ္ျဖစ္ထြန္းႏိုင္ပါေရ" ဟု Mr.Baker မွထပ္ေျပာသည္။

အဂြင့္ဂြင့္မွန္ပါသည္။ တိုင္းျပည္တစ္ျပည္၏ တည္ျငိမ္အီးခ်မ္းမႈကိုဖန္တီႏိုင္ျခင္းသည္ အုပ္ခ်ဴပ္သူအစိုးရေပၚတြင္လံုး၀မႈတည္နီပါသည္ ဟုႏိုင္ငံေရးသိပၹံပညာသ်ွင္ D.College ကေျပာပါသည္။ အစိုးရတစ္ရပ္အနိန္ျဖင့္ တရားမ်ွတ၍တိက်ခိုင္မာမွန္ကန္
ေသာမူ၀ါဒေရးရာမ်ားခ်မွတ္ျခင္းျဖင့္ အလားလာဟိေသာႏိုင္ငံတြင္းရင္းနွီးျမွပ္ႏွံမႈမ်ားကိုလင္သ်ွာဆိုႏိုင္ပါသည္။ ထိုသို႔ျပဳလုပ္ျခင္းျဖင့္လက္နက္ကိုင္ပုန္ကန္မႈတိကိုေလ်ာ့ပါးလားစီႏိုင္သည္။ ကမၻာဘဏ္ႏွင့္ ကုလသမၼဂ က့ဲသို႔ေသာ အဖြဲ႔မ်ားမွ အကူအညီ
ရယူျခင္းသည္လည္း ႏွမ္းထြက္ႏွင့္မွန္ခ်က္ကိုက္ခ်င္မွကိုက္ႏိုင္ပါလိမ့္မည္။ ေယဘင္ေယေကေလ့ ကမၻာေပၚတြင္ အိႏၵယႏွင့္ ေတာင္အာဖရိကႏိုင္ငံမ်ားသည္ စိတ္လႈပ္သ်ွားဖြယ္ေကာင္းေသာဇာတ္လမ္းတြဲမ်ားႏွင့္ေအာင္ျမင္မႈရနီကတ္သည္ကိုမျငင္းႏိုင္ပါ။

ကုလတပ္မ်ားမွစစ္ေရးစစ္ရာမ်ားႏွင့္ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံတည္ျငိမ္ေရးကို၀င္ေရာက္ကယ္တင္ျခင္းတည္းဟုေသာအဓိပၹာယ္ေဆာင္သည္ပန္းခ်ီးကားခ်ပ္ကို
အယင္စလိုမဆြဲသင့္ပါ။ ပဇာေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ယင္းပန္းခ်ီကားခ်ပ္သည္အမိုက္ပံုးႏွင့္မိတ္ဆက္ရႏိုင္ပါသည္။
ထိုသို႔ျပဴမႈျခင္းေၾကာင့္ အိပ္ေပါက္ႏွင့္ဖားေကာက္ခရေသာ ကမၻာျဂိဳလ္ေပၚမွ ေျခာက္ႏိုင္ငံ၊ခုႏွစ္ႏိုင္ငံတိထဲတြင္ အီရတ္ႏွင့္အာဖကန္နီစတန္္ႏိုင္ငံတိပိုင္္မေသခ်ာ မေရရာမူတိႏွင့္ထိပ္တိုက္တိုးလားႏိုင္ပါသည္။ ေနာက္တစ္ႏိုင္ငံက ဆိုမားလီးယား ပါ။ ပထ၀ီအနိန္အထား၊သမိုင္းဆိုရာႏွင့္မ်ိဳးႏြယ္ျပႆနာတိႏွင့္ က်င္ကိုင္နီရေသာ ဆိုးမားလီးယားႏိုင္ငံသည္ ကမၻာေပၚတြင္ဆြဲေဆာင္မူ၏ေတာင္တဘက္ကိုေရာက္နီသည္မွာ အဆန္းမဟုတ္ပါ။

ေယေကေလ့ ေဒနီရာတြင္မီးစရာတစ္ခုေပၚလာပါသည္။ မိမိ၏ပိုင္နက္အားလံုးကိုမထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ေသာ ကိုလံုဘီယာႏိုင္ငံ က်ဆံုးနီပါလာ?? ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ သီြးထြက္သံယိုသတ္ျဖတ္မူတိႏွင့္ခါးသီးစြာရင္ဆိုင္ခရေသာ ကန္ညာႏိုင္ငံသည္ ကမၻာက်ဆံုးမႈအလားအလာဟိတိုင္ျပည္ဇယား ၂၆ မွ ၂၄ သို႔ ေဒႏွစ္တြင္ခံုတက္လိုက္သည္။ ယဘင္ကေလ့ ေျပာင္ေျမာက္ေသာ ကင္ညာစီးပြားေရးလုပ္ငန္းသ်ွင္မ်ား၏ထုကၠန္မႈမ်ားသည္တိုင္းျပည္၏ အနာဂတ္က်ဆံုးမႈကိုဇာေလာက္အာမခံခ်က္ပီးႏိုင္ပါဖို႔လဲ။

သတိၾကီးေသာတိုင္းျပည္တစ္ျပည္၏ပညာတတ္မ်ားသည္ ဆီးေဆာက္ကေရာက္ဆံုးျဖတ္ခ်က္တိကို ေစာင့္ၾကည့္နီတတ္ပါသည္။ လူအမ်ားစုသည္တိုင္းျပည္တစ္ျပည္၏ သမိုင္းေၾကာင္းဆိုင္ရာသဘြတ္အူျပႆနာတိကို အလြယ္ေခ်မိေပ်ာက္တတ္သည္ဟု
ဟာ၀ါယီသကၠသိုယ္မွ ပါေမာကၡ Mr.Tarcisius Kabutaulaka ကေျပာပါသည္။ "ကမၻာအင္အားအၾကီးဆံုးႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံျဖစ္ေတ အေမရိကန္ႏိုင္ငံစြာေရ ျပည္တြင္းစစ္ျဖစ္လို႔ ျပာဘံုဘ၀ကနိန္ ရံုးထလာရစြာပါ၊ တစ္ျခားႏိုင္ငံတိကိုလည္း အခ်ိန္တိုအတြင္းမွာ
သီြးထြက္သံယိုမႈမဟိဘဲ အကြ်န္ရို႕ပိုင္ႏိုးထစီခ်င္ပါေရ။ အကြ်န္ရို႕မူ၀ါဒေရးရာတိကို မီြးစပ္ၾကည့္ျပီးေက ေလးဘက္ေလးစိက သံုးသပ္ၾကည့္စီခ်င္ပါေရ" လို႕ သူကထပ္ေျပာခသည္။

ေနာက္ဆံုးဘိတ္ေျပာရမည္ဆိုလ်ွင္ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံက်ယံႈးနိန္လာ၊မနိန္လာဆိုစြာကို ယင္းနိုင္ငံက ျပည္သူတိအေျဖက အသင့္ေတာ္ဆံုးျဖစ္ပါလိမ့္မည္။ သူရို႕မ်က္လံုးတိက "ငါရို႕တိစြန္႔ပစ္ခံထားရယာ" သို႔မဟုတ္ " စီရင္ခ်က္တိ ရွင္သန္လာယာ" ဆိုခကတ္ေက။

ေက်းဇုတင္ပါသည္။
2009,September လထုတ္ National Geographic မွ Robert Draper ရီြးသားေသာ When Things Fall Apart ေဆာင္းပါးကို အကြ်န္၏ ကိုယ္ပိုင္အေတြးအေခၚမ်ားနွင့္ေပါင္စပ္ဘာသာျပန္ထားျခင္းျဖစ္သည္။
(ေဒေဆာင္းပါးကိုၾကိဳက္ေတပိုင္မ်ွ၀ီႏိုင္ပါသည္။)

ေအးေမာင္(ရင္အံုေတာ္ဓာတ္)
၂၈၊၀၈၊၀၉


(ဘုရင္မာရယုဘေလာ့မွ)