ကုမၸဏီေခတ္ နယ္ခ်ဲ ့ဆန္ ့က်င္ေရး ေတးကဗ်ာ (နပ်ိဳးသီး က်ာက်ာ) ကို အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုျခင္း

မဟာသမတရာဇာသည္ ရခိုင္ျပည္ေျမာက္ဦးနန္းေတာ္ကို စုိးစံေရ ေနာက္ဆုံးရခိုင္ဘုရင္ ၿဖိဳက္သည္။
ယင္းေနာက္ ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ ဗမာဘုရင္ေမာင္၀ိုင္းနန္ ့ ဘႀကီးေတာ္႐ို ့သည္ ဓည၀တီ၊ ရမၼာ၀တီ၊
ေမဃ၀တီနန္ ့ ဒြါရာ၀တီၿမိ့ဳမ်ားကို ၿမ့ိဳ၀န္ (၄) ဦးကို ခန္ ့ထားသည္။ ရခိုင္ျပည္ကို ယင္းၿမိ့ဳ၀န္မ်ားအား
အုပ္ခ်ဳပ္ဇီသည္။ ၿမိ့ဳ၀န္မ်ား အုပ္ခ်ဳပ္သည့္ကာလ (ေအဒီ-၁၇၈၅ မွ ၁၈၂၆) ကို ၿမိ့ဳ၀န္မ်ားေခတ္လို ့
ေခၚဆိုဂတ္သည္။

ကုမၸဏီေခတ္

ၿမိ့ဳ၀န္ေခတ္မွာ ရခိုင္နယ္စပ္သည္ အဂၤလိပ္အရွိ အိႏၵိယကုမၸဏီပိုင္ အိႏၵိယနန္ ့ နယ္နိမိတ္ ထိစပ္လွ်က္ ဟိသည္။ ဗမာမင္းမ်ားနန္ ့ ကုမၸဏီအစိုးရ႐ို ့ နယ္နိမိတ္ျပႆနာကို ၿဖိဳက္ေပၚဇီသည္။ ယင္းေၾကာင့္ ၁၈၂၄ ခု မတ္လ (၅)ရက္မွာ အဂၤလိပ္အရွိ အိႏၵိယကုမၸဏီ
အစိုးရနန္ ့ စစ္ၿဖိဳက္ပြားရသည္။ ပထမ အဂၤလိပ္-ဗမာစစ္ပြဲ လို ့ ေခၚဂတ္သည္။ ၁၈၂၆ ခု ေဖေဖၚ၀ါရီလ (၂၄) ရက္နိမွာ ခ်ဳပ္ဆိုေရ ရႏၱပိုစာခ်ဳပ္အရ အဂၤလိပ္အရွိ အိႏၵိယကုမၸဏီသည္ ရခိုင္ျပည္ကို သိမ္းပိုက္ရဟိ သည္။ ၁၈၅၇ ခုမွာ ကုမၸဏီပိုင္ နယ္ၿမီမ်ားအားလုံးကို အဂၤလန္ဟိ ဗဟုိအစိုးရက လႊဲေျပာင္း ယူလိုက္သည္။ အဂၤလိပ္အရွိ အိႏၵိယကုမၸဏီ အသိမ္းပိုက္ခံ နယ္တနယ္ၿဖိက္ေတ ရခိုင္ျပည္မွာ ၁၈၅၇ ခု မွစလို ့ အဂၤလိပ္အရွိ အိႏၵိယကုမၸဏီပိုင္ ကိုလိုနီတနယ္အၿဖိဳက္မွ ၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီလက္ေအာက္ခံ နယ္တနယ္အၿဖိဳက္ ေရာက္ဟိလားသည္။ ယင္းေၾကာင့္ ၁၈၂၆ ခု မွ ၁၈၅၇ခု အထိ ႏွစ္ေပါင္း (၃၀) ေက်ာ္ ရွည္ၾကာခသည့္ကာလကို ကုမၸဏီေခတ္ လို ့ ေခၚဂတ္သည္။

ကုမၸဏီေခတ္ ႀကီးသုံးႀကီး ေတာ္လွန္ေရး

အဂၤလိပ္အရွိ အိႏၵိယကုမၸဏီ နန္ ့ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခသူ မင္းသားႀကီး ရႊီဗန္း၊ ေဒ၀န္းႀကီး ေအာင္ေက်ာ္ရႊီ၊ ၿမိ့ဳသူႀကီး ေအာင္ေက်ာ္ဇံ႐ို ့သည္ ကုမၸဏီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးနန္ ့ပတ္သက္လို ့ ေတာ္လွန္ပုန္ကန္မႈမ်ား ဟိခသည္။ ယင္းႀကီးသုံးႀကီး ေတာ္လွန္ေရးကို အေၾကာင္းျပဳလို ့ေႏွာင္းလူမ်ားကို အသိပီးသည့္ နယ္ခ်ဲ ့ဆန္ ့က်င္ေရး ေတးကဗ်ာမွာ “နပ်ိဳးသီး က်ာက်ာ” ၿဖိဳက္သည္။

နပ်ိဳးသီး က်ာက်ာ

နပ်ိဳးသီး က်ာက်ာ မွည့္လတ္ယာ (ေတ)
ၾကာဇံလင္လ်ာ(ရွာ) ဆိုလတ္ယာ (ေတ)
ထီးနန္ ့ ထမ္းစင္ အယင္ယူခ
စံရေဖြအိမ္ေနာက္က
အိမ္ေနာက္က အိမ္ရွင္ မွင္းဂ်ိဳးပင္
ပင္လီပင္စြပ္
ကပိုင္ရြာမွာ လီသသြပ္ေလ လီသသြပ္နန္ ့ ... ။

နပ်ိဳးသီးက်ာက်ာ (နီနီရဲရဲ) နန္ ့ ၀င္းမွည့္လို ့ ဟိနီပါယာ။ ၾကာဇံဆိုသူ မမပ်ိဳအတြက္ အိမ္ေထာင္ဖက္ျပဳဖို ့ သူ(လင္)ကို ရြီးခ်ယ္
သတ္မွတ္ ေျပာဆိုလို ့ ဟိနီယာ ၿဖိဳက္သည္။ ထီးနန္ ့ ထမ္းစင္ကို အယင္အျမန္ယူခဖို ့ မွာၾကား ေျပာနီပါသည္။ ယင္းထီးနန္ ့ ထမ္းစင္မွာ စံရေဖြဆိုသူ၏ အိမ္ေနာက္ဖက္မွာ ဟိနီပါသည္။ စံရေဖြအိမ္ေနာက္မွာ နီသူ အိမ္ရွင္မွာ မွင္းဂ်ိဳးပင္ပိုင္ ခ်ိဳင္တူးနီေရ အက်င့္ဟိသူ ၿဖိဳက္သည္။ ပင္လီပင္စြပ္သတၱ၀ါ တေကာင္မွာ ကိုယ္ပိုင္အခြံမဟိဘဲ တပါးေသာသူ၏ အခြံမွာ ၀င္ေရာက္လိ့ ဟိသည္။ ပင္လီပင္စြပ္ေကာင္ပိုင္ မွင္းဂ်ိဳးပင္ပိုင္
ခ်ိဳင္တူးေကာက္က်စ္စဥ္းလဲေသာသူမွာ လီေျပလီၫွင္း တျဖဴးျဖဴးတိုက္ခတ္ သာယာလွသည့္ ကပိုင္ရြာမွာ စည္းစိမ္ခံနီပါသည္။

ၾကာဇံလင္လ်ာ(ရွာ) ဆိုလတ္ယာ (ေတ)

မဂၤလာအခမ္းအနားမွာ နပ်ိဳးသီးမွာ အေရးပါသည္။ မဂၤလာဘိသိက္သြန္းရာမွာ အသုံးျပဴသည့္ နန္းစိုင္သုံးနပ်ိဳးသီးမွာ ၀င္းမွည့္လို ့ ဟိနီသည္။ ယင္းနန္းစိုင္သုံး နပ်ိဳးသီး၀င္းမွည့္နီေၾကာင္းကို ေတးကဗ်ာမွာ ေဖၚျပျခင္းသည္ ရာဇဘိေသက မဂၤလာအခမ္းအနား ျပဳလုပ္ဖို ့ အခ်ိန္က်ေရာက္နီေၾကာင္းကို ေတးကဗ်ာရြီးဖဲြ ့သူက ေတးသီဆိုသူမ်ား တနည္းအားျဖင့္ ျပည္သူကို အသိပီးလိုက္ျခင္း ပင္ၿဖိဳက္သည္။

ရခိုင္ျပည္ကို ဦးစီးဦးေဆာင္ဖို ့သူတိုင္းသည္ ေျမာက္ဦးၿမိ့ဳေစာင့္ နတ္သမီးနန္ ့ လက္ဆက္ဂတ္ရသည္။ ယင္းမွာ ရခိုင္႐ို ့ ဓလိ့ထုံး တမ္းစိုင္လာတခု ၿဖိဳက္သည္။ ရခိုင္ျပည္တခုလုံးကို ဦးစီးဦးေဆာင္ဖို ့သူ ေျမာက္ဦးၿမိ့ဳေစာင့္နတ္သမီး ၾကာဇံနန္ ့ လက္ဆက္မည့္ သူကိုပင္ ျပည္သူ႐ို ့က လ်ာ (ရွာ) ထားၿဗီး ၿဖိဳက္နီသည္။ ယင္းပိုင္ မဂၤလာနပ်ိဳးသီးမွည့္၀င္းနီျခင္းနန္ ့ အခ်ိန္အခါ က်ေရာက္နီျခင္းနန္ ့ ရခိုင္ျပည္ကို ဦးစီးဦးေဆာင္ဖို ့သူ ဟိနီျခင္း႐ို ့မွာ အခ်ိန္နန္ ့ အေျခအနီကိုက္ညီနီေၾကာင္းကို ေတးကဗ်ာရြီးဖြဲ ့သူက အလီးပီးေဖၚက်ဴးထားသည္။ ေတးကဗ်ာ သီဆိုသူမ်ားအားလုံး တဆင့္လက္ဆင့္ကမ္းစကား ဆိုလိုက္ျခင္း ၿဖိဳက္သည္။

အခ်ဳပ္အခ်ာ၏ လကၡဏာ

္ႏိုင္ဂံတိုင္းမွာ အခ်ဳပ္အခ်ာအာဏာ အမွတ္လကၡဏာကို ေဖၚၫႊန္းသတ္မွတ္ထားဂတ္သည္။ ထီးနန္ ့ ထမ္းစင္မွာ အခ်ဳပ္အခ်ာ၏ အမွတ္အသား ၿဖိဳက္သည္။ ထီးနန္ ့ ထမ္းစင္ မရွိနီျခင္းမွာ အခ်ဳပ္အခ်ာကင္းမဲ့နီျခင္းကို ေဖၚၫႊန္းသည္။ အကၽြန္႐ို ့၏ ထီးနန္ ့ ထမ္းစင္ကို တနယ္တေက်းသား ႐ို ့ ုယူလို ့ထားျခင္းၿဖိဳက္ေၾကာင္းကို ေတးကဗ်ာဖြဲ ့သူစာဆိုရွင္က သူ၏ေတးကဗ်ာနန္ ့ ျပည္သူကို ၫႊန္ျပထားသည္။ ျပည္သူ မ်ားအား မိမိ႐ို ့အခ်ဳပ္အခ်ာ တည္ဟိႏိုင္ေရးကို မီးေမာင္းထိုးျပလိုက္ျခင္း ၿဖိဳက္သည္။ ယင္းကို “ထီးနန္ ့ ထမ္းစင္ အယင္ယူခ” လို ့ ရြီးဖြဲ ့စပ္ဆိုျခင္းျဖင့္ ကုမၸဏီေခတ္ျပည္သူ႐ို ့အား တင္ျပလိုက္ျခင္း ၿဖိဳက္သည္။

စံရေဖြ

ကုမၸဏီေခတ္တြင္ စံရေဖြအေၾကာင္းကို ခ်န္ထားခပါေက ျပည့္စုံသည့္ ကုမၸဏီေခတ္သမိုင္မွတ္တမ္းဟုတ္ေမ မဟုတ္ပါ။ ႀကီးသုံႀကီးေတာ္လွန္ေရးအေၾကာင္း ေျပာဆိုမွတ္သားရြီးသားဂတ္ပါေက စံရေဖြနန္ ့ သူ၏အေပါင္းအပါ တက်ိပ္ေျခာက္ေယာက္႐ို ့ပါၿဗီး ၿဖိဳက္သည္။ စံရေဖြနန္ ့ အေပါင္းအပါ တက်ိပ္ေျခာက္ေယာက္႐ို ့ေၾကာင္း ႀကီးသုံးႀကီးေခတ္ေတာ္လွန္ေရးမွာ ေအာင္ပြဲနန္ ့ လြဲခရသည္။ ႀကီးသုံးႀကီး၏ ရဲတင္း၊ ေမာ္ကြန္းရတုမ်ားမွာ ယင္းတက်ိပ္ေျခာက္ေယာက္႐ို ့ ယုတ္မာပုံမ်ားကို ေဖၚထုတ္ထားသည္ ကို တြိ ့ရသည္။ ယင္း႐ို ့မွာ -
- ေက်ာင္းတကာရဲေဘာ္သယ္၊ ၿမိ့ဳထဲခဲပစ္ ဆႏၵညစ္ ႏွင့္ စင္စစ္လင္းငယ္သို ့ သတ္စားမည္ေၾကာင္အလားနန္ ့ ပမာတူသူ၊
- ၀ံဟိႏၵာ လြန္ယုတ္မာသည္ မိစၦာလူဗာလတို ့ မည္နာမ စံရေဖြ ေရွာက္ေဖြယူျငား၊ ေအာင္ကုလားႏွင့္ မယားငပုေ၀႐ို ့ ေျမႀကီးမ်ိဳ တြင္းဆုံးက်မ်ား။
- သူယုတ္လင္းျပန္ ရင္ရနံ၊ တဖန္တိုးေအာင္စသား၊ လူဗာလမ်ား။
- လူဒိဌိငပုံသာ၊ ဟိႏၵာေသြးသား ေအာင္ကုလားႏွင့္ ကုလားေရႊလုံး၊
- စံရဲေဘာ္ တလင္သားမယားမ်ိဳးႏြယ္ ငပုေ၀ကား ေရွာက္ေဖြဒုံးကုလားႏွင့္ သင္ခ်ီသားဒိုးေအာင္ရွီ၊ လူေလာင္ဟုဘိ၊ ပါတလီသား ဒိဌိဘိက္ေကႏွင့္ သက္ႏွံေ၀ ကၽြန္မသား၊ ကုလားလင္းျပန္ရင္ရနံ၊ လူလြန္ရွမ္းေအာက္သား၊ ေသေအာင္မိုက္သည့္ လူညစ္ဥဂါရွီ အစဟိသည္႐ို ့ ၿဖိဳက္သည္။

ယင္းတက်ိပ္ေျခာက္ေယာက္႐ို ့သည္ ကုမၸဏီနယ္ခ်ဲ ့သမား႐ို ့ပါးက တံစိုးလက္ေဆာင္စားသည္။ မုသားစကားေျပာပနာ တဖက္သူ မ်ားကို ရန္တိုက္ပီးသည္။ ယင္းေၾကာင့္ စံရေဖြဆိုသည့္ နာေမမွာ သာမန္လူတေယာက္ေဒါ့ မဟုတ္ပါ။ တက်ိပ္ေျခာက္ေယာက္႐ို ့ ဦးေဆာင္ စံရေဖြကို ရခိုင္အမ်ိဳးသား႐ို ့က “စံရေဖြ” မွာ “ေဖါက္ျပန္ေရး လကၡဏာ” လို ့ မွတ္ယူထားဂတ္သည္။
ေတးကဗ်ာရြီးစပ္သူ စာဆိုရွင္သည္ ကုမၸဏီေခတ္၏ ေဖါက္ျပန္ေရးလကၡဏာၿဖိဳက္ေသာ စံရေဖြကို ကုမၸဏီအာဏာပိုင္႐ို ့က လက္သပ္မြီးခသည္ကို ၫႊန္ျပထားသည္။

ကုမၸဏီေခတ္မွာ ရာပသိန္သတ္၊ (T.C Robertson)၊ ကတ္တင္ေဒး သွ်ိန္သတ္ (Captain Dickenson) ႐ို ့မွာ အဂၤလိပ္အရွိ အိႏၵိယ ကုမၸဏီမွ ရခိုင္ျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို တာ၀န္ပီးထမ္းေဆာင္ခသူမ်ား ၿဖိဳက္သည္။ သူ႐ို ့သည္ စံရေဖြနန္ ့အေပါင္းအပါ႐ို ့ကို လက္ သပ္မြီးခၿဗီး ႀကီးသုံးႀကီးေတာ္လွန္ေရးကို ၿဖိဳခြင္းခသူမ်ား ၿဖိဳက္သည္။ ကုမၸဏီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာပိုင္႐ို ့သည္ စံရေဖြေနာက္ကြယ္ မွာ ဟိနီသည့္ အခ်ဳပ္အခ်ာကို ယူထားသူမ်ား ၿဖိဳက္သည္။ ယင္းေၾကာင့္ အခ်ဳပ္အခ်ာအမွတ္လကၡဏာၿဖိဳက္ေတ ထီးနန္ ့ ထမ္းစင္ မွာ “စံရေဖြအိမ္ေနာက္က” လို ့ ေတးကဗ်ာမွာ စာဆိုရွင္က ရခိုင္ျပည္သူ႐ို ့အား တင္ျပထားသည္ကို တြိ ့ရသည္။

အိမ္ေနာက္က အိမ္ရွင္

ကုမၸဏီေခတ္အုပ္စိုးသူမ်ားသည္ နယ္ခ်ဲ ့သမားမ်ားၿဖိဳက္သည္။ ေကာက္က်စ္မ်ား ၿဖိဳက္သည္။ နယ္ခ်ဲ သမားမ်ားအားလုံးသည္ ေကက္က်စ္ယုတ္မာသူမ်ား ၿဖိဳက္သည္။ ရခိုင္ျပည္သူမ်ားဘားက ႀကီးလီးေသာ အခြန္အေကာက္မ်ားကို ေကာက္ယူသည္။ ရခိုင္ျပည္သူ႐ို ့ ယုံၾကည္အားထားေရ မင္းသားႀကီး ရႊီဗန္း၊ ေဒး၀န္းႀကီး ေအာင္ေက်ာ္ရႊီ၊ ၿမိ့ဳသူႀကီး ေအာင္ေက်ာ္ဇံ ႐ို ့၏ ဦးေဆာင္ မႈကို ခံယူသည့္ စံရေဖြကို ရွိတန္းတင္ထားေယာင္နန္ ့ သူ႐ို ့၏ ဦးစီးဦးေဆာင္မ်ားကို ၿဖိဳခြင္းခသည္ကို သိရသည္။ မွင္းဂ်ိဳးပင္ ေအာက္ဟိ အိမ္ရာေခါင္မိုးမွာ မွင္းဂ်ိဳးရြက္မ်ား ႄကြီက်ျခင္းေၾကာင့္ ပ်က္စီးရသည္။ အထူးသျဖင့္ မိမိ႐ို ့မလိုလားမုန္းထားသူမ်ားကို မွင္းဂ်ိဳးသီးပိုင္ ခ်ိဳင္သူမ်ားဟု တင္စားေျပာဆိုဂတ္သည္။ ယင္းပိုင္ ရခိုင္ျပည္သူလူထု မလိုလားအပ္သူမ်ားမွာ ကုမၸဏီအာဏာပိုင္ မ်ား ၿဖိဳက္ေသာ ရာပသိန္သတ္၊ ေဒးသွ်ိန္သန္၊ ပတ္တင္႐ို ့ ၿဖိဳက္သည္။ ယင္းေၾကာင့္ ကုမၸဏီအာဏာပိုင္မ်ားကို “အိမ္ေနာက္က အိမ္ရွင္ မွင္းဂ်ိဳးပင္” လို ့ မိမိ႐ို ့ ခံျပင္းမႈကို အလီးပီးေဖၚျပျခင္းၿဖိဳက္သည္။ စာဆိုသည္ မိမိခံစားခ်က္ကို ျပည္သူ႐ို ့နန္ ့ တထပ္ တည္း ဟိနီေၾကာင္းကို သိသာထင္းရွာဇီသည္။

ပင္လီပြင္စြပ္

ပင္လီပင္စြပ္ ပင္လယ္ကမ္းၿခီ ေသာင္ျပင္မ်ားမွာ က်က္စားသည့္ အေကာင္ငယ္(ေခ်)မ်ား ၿဖိဳက္သည္။ ယင္းအေကာင္ငယ္တမ်ိဳးမွာ
သူ႐ို ့၏ ကုိယ္ခႏၶာ၌ ကိုယ္ပိုင္အခြံမ်ား မဟိပါ။ အျခားခ႐ုေကာင္မ်ား သီသည့္အခါ က်န္ခသည့္ အခြံမ်ားတြင္ ခိုေအာင္းနီထိုင္ သည့္ အေကာင္ငယ္မ်ားၿဖိဳက္သည္။ ကုိယ္ပိုင္ခႏၶာအတြက္ အခြံမဟိလို ့ အငွားခႏၶာေျမွာင္နီရသည့္ အေကာင္ငယ္မ်ား ၿဖိဳက္သည္။
ကုမၸဏီအာဏာပိုင္မ်ားမွာ တနယ္တေက်းမွ က်ဴးေက်ာ္လာေရာက္သူမ်ားၿဖိဳက္သည္။ သူ႐ို ့၏ နီရပ္မွာ အတည္အက် ဟိသူမ်ား မဟုတ္ပါ။ မိမိ႐ို ့ျပည္ရြာကို မတရားသိမ္းထားသည္။ မိမိ႐ို ့အိမ္ရာမ်ားကို ပိုင္စိုးပိုင္နင္း နီထိုင္သူမ်ား (အဂုဆိုပါေက ဗမာမ်ား လည္း ရခိုင္ျပည္ကို နယ္ခ်ဲ ့သိမ္းပိုက္ထားသမ်ားၿဖိဳက္သည္၊) ၿဖိဳက္လို ့ သူတပါးအခြံနန္ ့နီသည့္ ပင္လီပင္စြပ္ အေကာင္ငယ္မ်ား ပိုင္ ကုမၸဏီအာဏာပိုင္႐ို ့လည္း အတူတူပင္ ၿဖိဳက္သည္။ ယင္းေၾကာင့္ စာဆို၏ ေတးကဗ်ာမွာ “ပင္လီပင္စြပ္” လို ့ ရြီးဖြဲ ့ထားသည္။ ကုမၸဏီအာဏာပိုင္႐ို ့၏ သေဘာလကၡဏာကို ေပၚလြင္ေအာင္ ေဖၚျပႏိုင္ျခင္း ၿဖိဳက္သည္။

ကပိုင္ရြာမွာ လီသသြပ္

“သၾကစ္တေထာက္ၿဖစ္၊ တရာသွ်စ္ဆယ္၊ စြန္းႏွစ္ခုတည္း၊ မာဃျဖစ္လဆန္းသာ၊ ငါးရက္နိနီထြက္ တပိုရ္ေက်ာ္တြင္ ၿမိ့ဳ၀န္လွ်င္ ပတ္တင္သက္၊ ကက္တင္ဟုမွတ္ ေဒသွ်ိန္သတ္ႏွင့္ တိုင္ပင္ၾကည္႐ွဴလတ္၍ စစ္ေတြရပ္နားမွာ၊ ေကာင္းသည့္အခါ၀ယ္၊ ၿမ့ိဳရြာစ သည္ လုပ္ပါလ်က္ ” လို ့ ေဒး၀န္းႀကီး ေအာင္ေက်ာ္ရႊီ၏ သွ်ိဳးလိုက္ရတအရ စစ္ေတြၿမိ့ဳတည္ေထာင္ပုံကို တြိ ့ရသည္။
ယင္းေၾကာင့္ စစ္ေတြၿမိ့ဳကို ၁၁၇၈ ခု တပို ့တြဲလဆန္း (၅) ရက္နိ ကုမၸဏီေခတ္မွာ တည္ေထာင္ခသည္။ အာဏာပိုင္မ်ားၿဖိဳက္ေသာ ရာပသိန္သတ္၊ ေဒးသွ်ိန္သတ္၊ ပတ္တင္႐ုိ ့မွာ စစ္ေတြၿမိ့ဳ တည္ေထာင္စကဗင္ နီခသူမ်ား ၿဖိဳက္သည္။
အဂုစစ္ေတြၿမိ့ဳ ျပည့္သူ ့ဆီး႐ုံႀကီးမွ ဗုဒၵေမာ္တ၀ိုက္မွာ ခ၀ါသည္ေခ်ာင္းနန္ ့ ကပိုင္ေခ်ာင္းႏွစ္ေခ်ာင္း႐ို ့ ဂစၦပနဒီသို ့စီး၀င္သည္။ ကပိုင္ေခ်ာင္းနားတ၀ိုက္ (အဂု စစ္ေတြေထာင္နန္ ့ျပည္သူ ့အိုးအိမ္တိုက္တန္းအနီးတ၀ိုက္) မွာ ကပိုင္ရြာ ဟိခေရလို ့ အဆိုဟိေရ။ ယင္းကပိုင္ရြာမွာ ကုမၸဏီအာဏာပိုင္မ်ား နီထိုင္ရာ အရပ္ၿဖိဳက္သည္။
ကပိုင္ရြာမွာ အီးခ်မ္းသာယာလွသည္။ ကုမၸဏီအာဏာပိုင္မ်ားသည္ ဂစၦပနဒီမွ တိုက္ခတ္လာသည့္ လီေျပလီၫွင္း၏ အရသာကို ခံလို ့ စည္းဇိမ္စံစားလွ်က္ ဟိသည္။ ယင္းသို ့ စည္းဇိမ္ခံနီပုံကို “ကပိုင္ရြာမွာ လီသသြပ္နန္ ့” လို ့ ေပၚလြင္ေအာင္ သ႐ုပ္ေဖၚျပ ထားသည္ကို ဖတ္႐ႈရပါသည္။

နာေမမသိ စာဆိုရွင္

ကုမၸဏီအေျခအနီကို ေနာက္ခံထားလို ့ ရခိုင္ေတာ္လွန္ေရး ၿဖိဳက္စိုင္နန္ ့ ရခိုင္ျပည္သူ႐ို ့၏ ခံစားခ်က္မ်ားကို စာဆိုရွင္က ေတး ကဗ်ာရြီးဖြဲ ့ စပ္ဆိုထားခသည္။ ယင္းေတးဖြဲ ့သီကုံးခသည့္ “နပ်ိဳးသီးက်ာက်ာ”ကို ရခိုင္ျပည္သူ႐ို ့ ႏႈတ္မွာတရြရြ သီဆိုခဂတ္သည္။ အထူးသျဖင့္ သီဆိုရြတ္ဆိုလြယ္ေသာ ေတးကဗ်ာၿဖိဳက္သည္။ မိမိ႐ို ့သားသမီးအေခ်႐ို ့ကို အငယ္ခါ သီဆိုေခ်ာ့သိပ္ခဂတ္သည္။
ရခိုင္ျပည္သူ႐ို ့အား ႀကီးသုံးႀကီးေတာ္လွန္ေရးၿဖိဳက္စိုင္ကို သတိရဇီရန္ ရည္ရြယ္စပ္ဆိုထားျခင္း ၿဖိဳက္သည္။ ယင္းေၾကာင့္ အေခ်သူငယ္မ်ားအား ပင္လီပင္စြပ္ပိုင္လူမ်ား၊ စံရေဖြပိုင္လူမ်ားကို ဆန္ ့က်င္ဖယ္ရွားႏိုင္ေရးကို အလီးပီးရြီးဖြဲ ့ဆိုထားသည္။ ျပည္သူကို ဦးေဆာင္ဖို ့သူမ်ား ရြယ္ရြယ္ထားသည္။ အမ်ိဳးခ်ိဳက္စိတ္နန္ ့ အမ်ိဳးသားေရးမာန္ကို ျပည္သူ႐ို ့၏ စိတ္မွာ ကိန္းေအာင္း ဇီလိုေရ ေစတနာ ဆႏၵမ်ားကို “နပ်ိဳးက်ာက်ာ”မွာ တြိ ့ျမင္ႏိုင္သည္။ အမ်ိဳးသားေရးအားမာန္ကို တုိးပြားဇီဖို ့ ေတးကဗ်ာကို ရြီးစပ္ခ ေရ ပုဂၢိဳလ္ စာဆိုရွင္မွာ ကုမၸဏီေခတ္တြင္ ေပၚထြန္းခေရလို ့ သတ္မွတ္ႏိုင္သည္။ ျပည္သူ႐ို ့၏ အားမာန္ကို ႏိုးႂကြဇီေရ ေတးကဗ်ာ ကို ရြီးစပ္ခသူ၏ နာေမနန္ ့ အေၾကာင္းအရာ ၿဖိဳက္စိုင္မ်ားကိုကား မသိရပါ။ ယေကေလ့ “နပ်ိဳးသီးက်ာက်ာ” ေတးကဗ်ာမွာ ရခိုင္ျပည္သူ႐ို ့၏ ႏွလုံးသားထဲမွာ သာဒုန္း ..... အီးဒုန္း ..... သီဆိုဒုန္း ..... ကိန္းေအာင္းနီဒုန္း ......ဗင္။

( မွတ္ခ်က္။ ။ ေဒ “ကုမၸဏီေခတ္ နယ္ခ်ဲ ့ဆန္ ့က်င္ေရး ေတးကဗ်ာ (နပ်ိဳးသီး က်ာက်ာ) ကို အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုျခင္း” ေဆာင္းပါး ကို ၁၉၉၆ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလထုတ္ ရခိုင္တန္ေဆာင္ အမွတ္ (၁၉)မွာ ထြန္းေအာင္ (ေဘာင္းဒြတ္)က ရြီးသားထားျခင္းကို ျပန္ လည္ ကူးယူေဖၚျပထားျခင္းၿဖိဳက္သည္။ ကူးယူေဖၚျပသည္ ဆိုေကေလ့ အကၽြန္က ရခိုင္မူျပန္ လုပ္ထား ျခင္း ၿဖိဳက္သည္။ မသိေသာ သူမ်ား သိဟိဇီဖို ့ ရည္ရြယ္တင္ဆက္ျခင္း ၿဖိဳက္သည္။ ဖတ္ရႈသူမ်ားမွတဆင့္ ျပန္လည္ ေျပာျပပီးႏိုင္ဂတ္ပါဇီ။ )

-------------------
AMP Seim Lann Oung ဘားကကူးယူ