အေနာက္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ဗုဒၶအဘိဓမၼာကို စတင္မ်ိဳးေစ့ခ်ခသည့္ ဦးေရႊဇံေအာင္ကို ရခိုင္ျပည္နယ္ စစ္ေတြၿမိဳ႕တြင္ ၁၈၇၁-ခုႏွစ္၊ ဇန္န၀ါရီလ (၂၀)ရက္နိန္႔၌ မြီးဖြားခ၏။ အဖ ခရိုင္ရဲ၀န္ ဦးေရႊသာ၊ အမိ ေဒၚအျဖဴစံ႐ို႕၏ သားသမီး ေလးေယာက္အနက္ သားအႀကီးဆံုးျဖစ္သည္။ ၁၈၈၁-ခုႏွစ္မွစ၍၊ စစ္ေတြျမိဳ. အစိုးရ အလယ္တန္းေက်ာင္းတြင္ ပညာသင္ၾကားရာ ၁၈၈၅-ခုႏွစ္၌ အလယ္တန္းစေကာလာခ်ိ ဆုကိုရဟိသည္။ ထိုမွတစ္ဖန္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕သို႔ ေျပာင္းေရႊ. ပညာသင္ၾကားျပန္ရာ ၁၈၈၇-ခုႏွစ္တြင္ တကၠသိုလ္၀င္ စာမိန္းပြဲကို ေအာင္ျမင္သည္။ ထိုေနာက္ ရန္ကုန္ေကာလိပ္ေက်ာင္းတြင္ ဆက္လက္ ပညာသင္ယူျပန္ရာ ၁၈၉၁-ခုႏွစ္တြင္ ထိုေခတ္က ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အျမင့္ဆံုးဘြဲ႔ျဖစ္ေသာ ၀ိဇၨာဘြဲ႔ထူးကို ဆြတ္ခူးရဟိသည္။ လိုအပ္ေသာပညာ ရဟိၿပီးေနာက္ ပညာေရးဌာန၌ ပညာအုပ္အျဖစ္ စတင္၀င္ေရာက္ ထမ္းေဆာင္သည္။ ထိုေနာက္ ၿမီစာရင္းဌာနသို႔ ေျပာင္းေရႊ႕ကာ အတန္ၾကာ အမႈထမ္းခရာ ၁၉၀၂-ခုႏွစ္တြင္ ျမိဳ႕အုပ္တန္းေခၚ ျမန္မာႏိုင္ငံ လက္ေအာက္၀န္ထမ္း အဖြဲ႔၀င္အျဖစ္ ေျပာင္းေရႊ႕ခန္႔ထားျခင္း ခံရျပန္သည္။ ၁၉၀၇-ခုႏွစ္တြင္ ၀န္ေထာက္တန္းေခၚ ျမန္မာႏိုင္ငံ ၀န္ထမ္းအဖြဲ႔သို႔ တိုးျမႇင့္ခန္႔ထားျခင္း ခံရျပန္သည္။



ဦးေရႊဇံေအာင္သည္ အခြန္၀န္ေထာက္အျဖစ္ ထမ္းရြက္နီစဥ္ ထိုစဥ္က ေျဖယွင္းရန္ အလြန္ခက္ခဲေသာ ျပႆနာတစ္ရပ္ျဖစ္သည့္ က်ဴးေက်ာ္နီထိုင္သူမ်ားကို နီရာခ်ထား၍ ၿမီခြန္ေတာ္ စည္းၾကပ္ေရးအတြက္ အထူးတာ၀န္က်ေရာက္၍ ထမ္းေဆာင္ရသည္။ ဤျပႆနာႀကီးႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ အၾကံေပီးခ်က္မ်ားကို အစိုးရက အထူးႏွစ္သက္ လက္ခံခသည္။ သူ၏ စာအုပ္ျပာေခၚ အစီရင္ခံစာကို သက္ဆိုင္ရာ အစိုးရအရာဟိမ်ား အထူးအမွီသဟဲျပဳ၍ ဖတ္ရႈခၾကရသည္ ဟုဆိုသည္။ ၁၉၁၂-ခုႏွစ္တြင္ တြံေတးတူးေျမာင္း ေဖာက္လုပ္ရန္အတြက္ ၿမီသိမ္းအရာဟိအျဖစ္ ရီြးခ်ယ္ခန္႔အပ္ျခင္း ခံရ၏။ စတင္စည္ကားစ ျပဳလာၿပီျဖစ္ေသာ သန္လ်င္ၿမိဳ႕တြင္ ၿမီပိုင္ဆိုင္ခြင့္ဆိုင္ရာ အထူးစံုစမ္းေရးအဖြဲ႔၀င္ လူႀကီးအျဖစ္ ၁၉၁၃-ခုႏွစ္တြင္ ခန္႔ထားျခင္း ခံရသည္။ ၁၉၁၄-ခုႏွစ္တြင္ ၿမီဖက္ဌာန၌ သူ၏ ထူးခၽြန္စြာ ေဆာင္ရြက္မႈအတြက္ ျဗိတိသွ်အစိုးရက ထိုေခတ္အနီျဖင့္ အရပ္ဘက္ ထူးခၽြန္တံဆိပ္ A.T.M အမႈထမ္းေကာင္း မင္းဘြဲ႔တံဆိပ္ကို သူအား ခ်ီးျမႇင့္ခ၏။ ၁၉၁၈-ခုႏွစ္တြင္ ေက်ာက္တန္း နယ္ပိုင္၀န္ေထာက္အျဖစ္ ထမ္းရြက္နီယင္း ဦးေရႊဇံေအာင္သည္ ဒုတိယအႀကိမ္ေျမာက္ စစ္ခ်ီးေငြ အေျမာက္အျမား ရွာဖီြ စုေဆာင္းပီးႏိုင္ခသည္။

ဦးေရႊဇံေအာင္သည္ ဟံသာ၀တီခရိုင္တြင္ ႏွစ္ႀကိမ္တိုင္တိုင္ ခရိုင္၀န္အျဖစ္ ထမ္းရြက္ရၿပီးေနာက္ ၁၉၂၀-ျပည့္ႏွစ္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဘ႑ာေတာ္မင္းႀကီး၏ အတြင္း၀န္အျဖစ္ ယာယီခန္႔အပ္ျခင္း ခံရသည္။ ထိုေနာက္ သထံုခရိုင္၀န္အျဖစ္ ေျပာင္းေရႊ႕ထမ္းရြက္ရာ အထူးပင္ လူခ်စ္လူခင္ေပါမ်ားေသာ အစိုးရအရာဟိ ျဖစ္ခသည္။ ၁၉၂၃-ခုႏွစ္တြင္ K.S.M ေခၚ ရီႊစလြယ္ရမင္း ဘြဲ႔တံဆိပ္ကို ျဗိတိသွ်အစိုးရက အပ္ႏွင္းခ်ီးျမႇင့္သည္။ ထိုေနာက္ ျမဴနီစပယ္ အခြန္ေတာ္မ်ား ေကာက္ခံေရးဆိုင္ရာ စံုစမ္းမႈ ေကာ္မတီ၀င္အျဖစ္ ခန္႔အပ္ျခင္း ခံရျပန္ရာ ယင္းေကာ္မတီ ဥကၠ႒ကိုယ္တိုင္က ဦးေရႊဇံေအာင္၏ ထူးခၽြန္ေပါက္ေျမာက္စြာ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေသာ အရည္အခ်င္းကို ခ်ီးက်ဴးခရသည္။ မၾကာမီ ျမန္မာအမ်ိဳးသားမ်ားအား မည္သည့္အခါကမွ ခန္႔အပ္ျခင္းမျပဳခေရ ရာထူးျဖစ္ေသာ ယစ္မ်ိဳးမင္းႀကီးအျဖစ္ ဦးေရႊဇံေအာင္သည္ ပထမဆံုး ခန္႔အပ္ျခင္း ခံရျပန္သည္။

ဦးေရႊဇံေအာင္သည္ သာသနာေတာ္ကို အထူးၾကည္ညိဳ ေလးစားစိတ္ႏွင့္ ႀကိဳးစားလိုစိတ္႐ို႕ေၾကာင့္ ႏိုင္ငံ၀န္ထမ္းအျဖစ္ တာ၀န္အမ်ိဳးမ်ိဳး ထမ္းေဆာင္စဥ္ အဘိဓမၼာကို ဆရာေတာ္ ဦးဂႏၶမာ၏ ၿခီေတာ္ရင္းတြင္ ေလ့လာခ၏။ The Buddhism Magazine ကို ႀကီးၾကပ္ထုတ္ဝီေရ အာနႏၵာေမတၱယ်ဆရာေတာ္ကို အေၾကာင္းျပဳ၍ လန္ဒန္ပါဠိအသင္းႀကီးကို စတင္တည္ေထာင္သူ မစၥတာ ရစ္ေဒးဗစ္စ္၏ ဇနီးျဖစ္သူ မစၥစ္ ရစ္ေဒးဗစ္ႏွင့္ စတင္အဆက္အသြယ္ ရခ၏။ ဆရာႀကီးသည္ အဘိဓမၼတၳသဂၤဟသၿဂိဳဟ္က်မ္းကို အဂၤလိပ္ဘာသာသို႔ ျပန္ဆိုၿပီး မစၥစ္ရစ္ေဒးဗစ္ထံ ပို႔လိုက္၏။ ယင္းစာမူကို မစၥစ္ရစ္ေဒးဗစ္ႏွင့္ ဦးေရႊဇံေအာင္႐ို႕ အျပန္ျပန္အလွန္လွန္ စစ္ေဆးပ်င္ဆင္ၿပီးမွ ဗုဒၶ၀ါဒမဂၢဇင္း The Buddhism Magazine တြင္ ဦးေရႊဇံေအာင္ ႐ြီးသားေသာ ေဆာင္းပါးကို နိဒါန္းအျဖစ္ထည့္ကာ ၁၉၁၀-ျပည့္ႏွစ္တြင္ ပံုႏွိပ္ထုတ္ဝီသည္။ စာအုပ္ထြက္လာသည္ႏွင့္ တၿပိဳင္နက္ တစ္ကမၻာလံုးမွ ပညာဟိမ်ား၏ ခ်ီးက်ဴးလက္ခံျခင္း ခံရသည္။ လယ္တီဆရာေတာ္ ဘုရားႀကီးႏွင့္ မစၥစ္ရစ္ေဒးဗစ္႐ို႕၏ ဗုဒၶအဘိဓမၼာႏွင့္ စပ္လ်ဥ္းေသာ အမိန္း အေျဖမ်ားကိုလည္း ဦးေရႊဇံေအာင္ပင္ အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ ျပန္ဆိုကာ အျပန္အလွန္ ဆက္သြယ္၍ အက်ိဳးေဆာင္ပီးခရသည္။

ဦးေရႊဇံေအာင္သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ဗုဒၶက်မ္းစာမ်ားကို ႏိုင္ငံျခားသားမ်ား ဖတ္ရႈေလ့လာႏိုင္ရန္ ႐ြီးသားရံုမက အေနာက္ႏိုင္ငံ က်မ္းတစ္ေဆာင္ျဖစ္ေသာ ေလာဂ်စ္က်မ္းကို တကၠိယနယဒီပနီ အမည္ဟိ က်မ္းကို ျပဳစု႐ြီသားသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ သုေတသန အသင္းဂ်ာနယ္တြင္ ၁၉၁၁-ခုႏွစ္မွ ၁၉၂၀-ခုႏွစ္အတြင္း ေဆာင္းပါးေပါင္း ၃၅-ခုကို ပါ၀င္႐ြီးသား ႏိုင္ခသည္။ ေဆာင္းပါးအမ်ားစုသည္ ဗုဒၶအဘိဓမၼာမ်ားသာ ျဖစ္ၾက၏။ ဆရာႀကီးသည္ က်မ္းႀကီးက်မ္းခိုင္ ႐ို႕ကိုသာမက လက္၀ဲသုႏၵရ၏ မဲဇာေတာင္ၿခီရတုကိုပင္ အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ ျပန္ဆို႐ြီးသားခသိမ့္သည္။ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္ ပတ္သက္၍လည္း စာအုပ္ ၇-အုပ္ကို ျပဳစုႏိုင္ခ၏။ ယင္း႐ို႕တိမွာ -

ျမန္မာဘာသာျဖင့္ ႐ြီးသားေသာ-
၁။ ဇရာလကၡဏာဒိ ဒီပနီက်မ္း
၂။ တကၠိယနယ ဒီပနီက်မ္း
၃။ ကာယဂၤသမၻာရ ဒီပနီက်မ္း
၄။ ရူပ ဒီပနီက်မ္း

အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ ႐ြီးသားေသာ-
၅။ ယမကေခၚ ယမိုက္က်မ္း
၆။ ကထာ၀တၳဳ
၇။ အဘိဓမၼတၳသဂၤဟက်မ္း ႐ို႕ျဖစ္သည္။ ဆရာႀကီးသည္ ျမန္မာမႈကို ေလးစားသူလည္းျဖစ္၏။

ျမန္မာဘာသာကိုသာမက အဂၤလိပ္ဘာသာကိုပါ အထူးကၽြမ္းက်င္ေသာ ဆရာႀကီးကို ကမၻာကပါ သိလာၾကၿပီး ၁၉၃၂-ခုႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္က D.Litt ဘြဲ႔ကို အပ္ႏွင္းခ၏။ သို႔ရာတြင္ ဘြဲ႔ႏွင္းသဘင္က်င္းပရန္ ၁၀-ရက္ခန္႔အလိုတြင္ ဦးေရႊဇံေအာင္ ကြယ္လြန္ခ၏။ နိဂံုးခ်ဳပ္အနီျဖင့္ ၁၉၂၄-ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းႀကီးအတြက္ သင္ခန္းစာမ်ား ရြီးခ်ယ္သတ္မွတ္ေရး ေကာ္မတီတြင္ ဆရာႀကီး ေျပာၾကားခေသာ မွတ္ခ်က္ကို ေဖာ္ျပလိုပါသည္။

“ကၽြန္ေတာ့္အနီနန္႔ အ႐ွိတိုင္း အေနာက္တိုင္း စာအုပ္တိကို အေတာ္မ်ားမ်ား ဖတ္ၿပီးပါဗ်ာယ္။ ကၽြန္ေတာ္႐ို႕ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ေလာကနီတိေလာက္ ေကာင္းေရက်မ္း မတြိ႔ဖူးသိမ့္ပါ၊ ျမန္မာစာပီကို အထင္မေသးဖို႔ လိုပါေရ။”

--------------
(ဂနိန္႔ ရခိုင္ျပည္ဘေလာ့မွ)