ကၽြႏု္ပ္ရို ့ရကၡိဳင္လူမ်ဳိးတြင္ ရကၡိဳင္ဘာသာစကား သီးျခားဟိ၏။ စာပီတြင္ ေခတ္အေလ်ာက္ အမ်ဳိးမ်ဳိးေျပာင္းလဲမွဳ အနည္းနန္ ့အမ်ား ဟိႏိုင္ေသာ္လည္း၊ ရကၡိဳင္ဘာသာစကားမွာ ေဒနိထိ အခိုင္အမာဟိေသး၏။ မိမိ၏ဘာသာစကားကို ထိန္းသိမ္းရေကာင္းမွန္းမသိဘဲ ဘာသာစကားစည္းေဖာက္နီၾကေသာ ရကၡိဳင္တခ်ဳိ ့ဟိစီကာမူ ကိုယ့္ရကၡိဳင္ဘာသာစကား မပ်က္ျပားရေအာင္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္နီၾကေသာ ရကၡိဳင္အမ်ားအျပားဟိၾက၏။ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ရာတြင္ နည္းလမ္း ႏွစ္မ်ဳိးႏွစ္စားဟိ၏။ ေျပာဆိုမွဳနည္းလမ္းနန္ ့ရီြးသားမွဳနည္းလမ္းျဖစ္၏။စာရီြးသားမွဳအေလ့အလာ မဟိၾကသူမ်ားအဖို ့ ေျပာဆိုမွဳနည္းလမ္းကို သံုးႏုိင္၏။

စကားေျပာဆိုၾကရာတြင္ မိမိရို ့ရကၡိဳင္လူမ်ဳိးအခ်င္းခ်င္းေျပာဆိုၾကရာ၌ ကိုယ့္ရကၡိဳင္စကားကိုသာ ေျပာဆိုသံုးႏွဳန္းၾကျခင္းျဖင့္လည္းေကာင္း၊ မိသားစုအတြင္း သားသမီး ျမီးျမစ္မ်ား မိမိရို ့အိမ္အသီးသီးတြင္ ကိုယ့္ရကၡိဳင္ဘာသာစကားကိုသာ ေျပာဆိုသံုးႏွဳန္းၾကစီျပီး မ်ဳိးရိုးစိုင္ဆက္ လက္ဆင့္ကမ္းျခင္းျဖင့္လည္းေကာင္း ထိန္းသိမ္းၾကအပ္ေပ၏။အဂၤလိပ္နန္ ့တိြလွ်င္ အဂၤလိပ္စကား၊ ျမန္မာနန္ ့တိြလွ်င္ ျမန္မာစကားေျပာသည္မွာ အေရးမဟုတ္ေသာ္လည္း မိမိရို ့ရကၡိဳင္အခ်င္းခ်င္းတိြလွ်င္ ရကၡိဳင္စကားကိုသာေျပာဆိုၾကရန္ကား အေရးဟုတ္လွေခ်၏။ ယင္းေၾကာင့္ အထူးသျဖင့္ ျပည္မေရာက္ ရကၡိဳင္လူမ်ဳိးမ်ားအဖို ့ေဆာင္ပုဒ္တစ္ခုပင္ ျဖစ္လာနီေခ်ျပီ။ ယင္းေဆာင္ပုဒ္ကား " ရကၡိဳင္လူမ်ဳိးအခ်င္းခ်င္း ရကၡိဳင္စကားေျပာျခင္းျဖင့္ ဂုဏ္ယူပါ " ဟူ၍ျဖစ္၏။ဤေျပာဆိုမွဳနည္းလမ္းျဖင့္ ထိန္းသိမ္းၾကသည့္အျပင္ ရကၡိဳင္အမ်ဳိးသားစာရီြးဆရာမ်ားက မိမိရို ့ရကၡိဳင္ဘာသာစကား မေပ်ာက္ကြယ္ေရးအတြက္ ေဒနိ ရကၡိဳင္စကားေျပာကိုအျခီခံသည့္ ရကၡိဳင္စာပီသစ္ကိုရီြးသားယင္း ထိန္းသိမ္းနီၾက၏။ ရီြးသားမွဳနည္းလမ္းျဖင့္ ထိန္းသိမ္းနီၾကျခင္းျဖစ္၏။

ရကၡိဳင္ဘာသာစကားနန္ ့ရကၡိဳင္စာပီအတြက္ အေရးပါလွ၏။သို ့ရာတြင္ ယင္းသို ့ရကၡိဳင္စကားေျပာကိုအျခီခံျပီး ရကၡိဳင္စာပီသစ္ကိုရီြးသားနီၾကရာ၌ စာလံုးေပါင္းမ်ားမတည္ျငိမ္၊ မညီညြတ္ျဖစ္နီၾကသည္ကေတာ့ အမ်ားအျပားျဖစ္ေပၚလ်က္ဟိ၏။ တစ္ေယာက္တည္းရီြးေသာေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္နန္ ့ပင္ စာလံုးေပါင္းမ်ား ရွိေနာက္ကြဲလြဲနီၾကေသး၏။ မမွားသင့္ေသာစာလံုးေပါင္းမ်ားပင္ မွားယြင္းနီၾက၏။ အယ္ဒီတာမ်ားအဖို ့အယ္ဒီတာပီသစြာ တာဝန္ယူတည္းျဖတ္ရန္ လိုအပ္နီေပ၏။ အမုန္းမခံလို၊ ပဋိပကၡ မပြားလို၍ အမွန္အကန္မတည္းျဖတ္လွ်င္ အယ္ဒီတာမဟုတ္ေတာ့ေခ်။ မဂၢဇင္းအယ္ဒီတာစာရင္းတြင္ ပါဝင္ျပီး " ငါအယ္ဒီတာ " ဟု အမည္ခံေကာင္းရံုမွ်ျဖစ္ျပီး၊ ရကၡိဳင္စာလံုးေပါင္းနန္ ့ရကၡိဳင္စာပီတည္ျငိမ္တိုးတက္ေရးကို ျဖစ္ေပၚစီႏိုင္မည္မဟုတ္ေပ။ေလာေလာဆယ္ ရကၡိဳင္စာပီသစ္ပဏာမကာလတြင္ စာလံုးေပါင္းမတည္မျငိမ္ျဖစ္နီၾကေသးသည္မွာ သဘာဝေတာ့က်၏။

သို ့ေသာ္ဤပဏာမကာလသည္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ၾကန္ ့ၾကာနီသင့္သည္ေတာ့မဟုတ္။ ဤပဏာမကာလ၌ အခ်င္းခ်င္းလံုးေထြးပတ္လည္ျဖစ္နီၾကရန္လည္း မသင့္။ ဤပဏာမကာလကို ေက်ာ္လြန္ျပီး မတည္ျငိမ္မွဳကို တည္ျငိမ္မွဳျဖင့္ အစားထိုးႏိုင္ၾကရေပမည္။ အမွန္စင္စစ္ စာလံုးေပါင္းသတ္ပံု တည္ျငိမ္ညီညြတ္လာၾကျပီးမွ ရကၡိဳင္စာပီ ခန္ ့ညားလာေပမည္။သို ့ျဖစ္ရာ ... ရကၡိဳင္္စာလံုးေပါင္းတည္ျငိမ္ျပီး၊ ရကၡိဳင္စာပီတိုးတက္ေရးအတြက္ ရကၡိဳင္စာရီြးဆရာမ်ားနန္ ့အယ္ဒီတာမ်ားသည္ တက္ညီလက္ညီေလွာ္ခတ္လားၾကသင့္၏။ ရကၡိဳင္စာလံုးေပါင္းတည္ျငိမ္ေရး၊ ရကၡိဳင္စာပီတိုးတက္ခန္ ့ညားလာေရးအတြက္နန္ ့ ပုဂၢဳိလ္ေရးမဖက္ဘဲ ရိုးသားေသာေစတနာျဖင့္ ကၽြႏု္ပ္ ဤသို ့အၾကံျပဳလိုပါ၏။တစ္ယူသန္မာနမထားၾကဘဲေတြးဆ၊ လက္ခံက်င့္သံုးႏိုင္ၾကရန္လည္း ေမွ်ာ္လင့္ပါ၏။

၁။ ။တည္ၿငိမ္ၿပီးသား စာလံုးေပါင္းႏွင့္ အမ်ားလက္ခံၿပီးသား စာလံုးေပါင္းကို ယင္းအတိုင္းပင္ စာလံုးေပါင္းၾကပါ။

ဥပမာ -ငါကား ( ငါဂါး ) မျဖစ္သင့္။
သူက ( သူဂ ) မျဖစ္သင့္။
မလာေတာ့ ( မလာေဂ့၊ မလာကဲ့ ) မျဖစ္သင့္။
လာကတ္ ( လာဂတ္၊ လာကပ္ ) မျဖစ္သင့္။
ကဗ်ာ ( ကပ်ာ ) မျဖစ္သင့္။
ျမင္လာေရ ( ျမင္လွာေရ ) မျဖစ္သင့္။
ငါ့မွာ ( ငါ့မာ ) မျဖစ္သင့္။မွာသည္ တည္ျငိမ္ၿပီးသားျဖစ္၏။
သိေရလတ္ ( သိေရလပ္၊ သိေရလွပ္၊ သိေရဟတ္ ) မျဖစ္သင့္။
နန္ ့ ( နင့္၊ နာင့္ ) မျဖစ္သင့္။
လာလတ္နန္း ( လာလတ္နမ္း၊ လာလတ္ေႏွာင္း ) မျဖစ္သင့္။
ေအခ်င့္ ( ဧယွင့္၊ ဧသွ်င့္ ) မျဖစ္သင့္။
ေဒခ်င့္ ( ေဒဟင့္ ) မျဖစ္သင့္။
ဟိေပ့စီ ( ဟိပတ္စီ၊ ဟိဗတ္စီ ) မျဖစ္သင့္။
ရီႊေလာင္ပြန္း ( ေသၽြေလာင္ပြန္း ) မျဖစ္သင့္။
ရႊီ ( သတ္ပံုမွန္ ) ကို အသံမွန္ထြက္ၾကရန္သာ ၾကိဳးစားသင့္၏။
ငါ့စြာ ( ငါ့ေစာ္ ) မျဖစ္သင့္။
စားဗ်ယ္ ( စားဗ်လ္၊ စားပ်ယ္ ) မျဖစ္သင့္။
အိပ္ပနာ ( အိပ္ဗနာ၊ အိပ္ပဏာ ) မျဖစ္သင့္။
ေထြနိက ( ေဟြနိက ) မျဖစ္သင့္။
ငါ၏ ( ငါအဲ့၊ ငါယဲ့၊ ငါအယ့္ ) မျဖစ္သင့္။
၂။ ။ရကၡိဳင္စကားကို အမွန္တကယ္ကိုယ္စားျပဳၿပီး စာလံုးေပါင္းၾကပါ။

ဥပမာ -စာရီြးေရ ( စာရီးေရ ) မျဖစ္သင့္။ ' စာရီးေရ ' လို ့မေျပာၾကပါ။ရီြတြက္၊ ရီြေရ ( ရီတြက္၊ ရီေရ ) မျဖစ္သင့္။ ဤသို ့မေျပာၾကပါ။မသီးသိ ( မသီးသီး ) မျဖစ္သင့္။ ' မသီးသီး ' လို ့မေျပာၾကပါ။ျမင္လာေရ ( ျမင္လွာေရ ) မျဖစ္သင့္။ ' ျမင္လွာေရ ' လို ့မေျပာၾကပါ။ၾကပ္ၾကပ္မတ္မတ္ ( က်ပ္က်ပ္မတ္မတ္ ) မျဖစ္သင့္။

၃။ ။ရကိၡဳင္စကားကို အမွန္တကယ္ကိုယ္စားျပဳႏိုင္ေအာင္ တခ်ဳိ ့စာလံုးေပါင္းမ်ားကို သင့္ေတာ္သလိုေျပာင္းလဲပါ။

ဥပမာ -က်ည္ေတာက္ ( က်ဳိင္ေတာက္ ) ( ေျပာင္းသင့္ )
က်ည္ေပြ ့ ( က်မိြ ) (ေျပာင္းသင့္ )
က်ဥ္းေျမာင္း ( က်ဳိင္းေျမာင္း ) ( ေျပာင္းသင့္ )
ကၽြမ္းစိုက္ ( ဂၽြမ္းစိုက္ ) ( ေျပာင္းသင့္ )
ေခါင္းခဲေရ ( ေဂါင္းခဲေရ ) ( ေျပာင္းသင့္ )
ေခါင္းေဆာင္ ( ေဂါင္းေဆာင္ ) ( ေျပာင္းသင့္ )
အဘ ( အဖ ) ( ေျပာင္းသင့္ )
အဘိုး ( အဖိုး ) ( ေျပာင္းသင့္ )
ရင္ဘတ္ ( ရင္ဖတ္ ) ( ေျပာင္းသင့္ )
စနီေထာင့္( စနီေဒါင့္ ) ( ေျပာင္းသင့္ )
တုတ္( ဒုတ္ ) ( ေျပာင္းသင့္ )
အာရွ ( အာသွ် ) ( ေျပာင္းသင့္ )
ၿဗိတိသွ် ( ၿဗိတိသွ် ) ( ေျပာင္းသင့္ )
ရွစ္ေသာင္း ( သွ်စ္ေသာင္း ) ( ေျပာင္းသင့္ )
ေမာင္ရွင္ ( ေမာင္သွ်င္ ) ( ေျပာင္းသင့္ )
အရွင္ဘုရား ( အသွ်င္ဘုရား ) ( ေျပာင္းသင့္ )
ေက်းဇူးရွင္ ( ေက်းဇူးသွ်င္ ) ( ေျပာင္းသင့္ )
ဆံုးရွံဳး၊ ရွင္းလင္း ( ဆံုးယွံဳး၊ ယွင္းလင္း ) ( ေျပာင္းသင့္ )
သန္ ့ရွင္း၊ ေရွာင္ၾကဥ္ ( သန္ ့ယွင္း၊ ေယွာင္ၾကည္ ) ( ေျပာင္းသင့္ )
အလွ်င္း၊ ရွမ္းျပည္ ( အယွင္း၊ သွ်မ္းျပည္ ) ( ေျပာင္းသင့္ )
ပေစာင္၊ ပေဇာင္ ( ဘေဇာင္ ) ( ေျပာင္းသင့္ )
မီးရွိန္ ( မီးယွိန္ ) ( ေျပာင္းသင့္ )
လွဳပ္ရွား ( လွဳပ္ရွား )( သို ့ေသာ္ ' ထင္ရွား ' တြင္ ' ရွား ' မွာ ရကၡိဳင္သံသီးျခား ဟိ၍ ေျပာင္းရန္မလိုပါ။ )ရွဴရွိဳက္ ( ယွဴယွိဳက္ ) ( ေျပာင္းသင့္ )( သို ့ေသာ္ ' ၾကည့္ရွဳ ' ရာတြင္ ' ရွဳ ' မွာ ရကိၡဳင္သံ သီးျခားဟိ၍ ေျပာင္းရန္ မလိုပါ။ )

၄။ ။ရကၡိဳင္စကားကို ကိုယ္စားျပဳသင့္သည္ဆိုေသာ္လည္း စကားသံအစြန္းေရာက္မွဳကို ေယွာင္ရွားၾကပါ။

သူက ( သူဂ ) မျဖစ္သင့္။
သိေက ( သိေဂ ) မျဖစ္သင့္။
မလာေက့ ( မလာေဂ့ ) မျဖစ္သင့္။
လာကတ္ ( လာဂတ္ ) မျဖစ္သင့္။
လားလီကတ္ဖိ ( လလိဂတ္ဖိ ) မျဖစ္သင့္။
စားျပန္ေရ၊ က်ဳိင္ျပတ္ ( စားျဗန္ေရ၊ က်ဳိင္ျဗတ္ ) မျဖစ္သင့္။
ေကာင္းေကာင္း ( ကေကာင္း ) မျဖစ္သင့္။
ေနာင္းေနာင္း ( နေနာင္း ) မျဖစ္သင့္။
သင့္သင့္တင့္တင့္ ( သသင့္တတင့္ ) မျဖစ္သင့္။
ျပံဳးျပံဳးေခ် ( ပျပံဳးေခ် ) မျဖစ္သင့္။
တက္လားခေရ ( တက္လခေရ ) မျဖစ္သင့္။
လုပ္ပစ္လိုက္ေတ ( လုပ္ကလိုက္ေတ ) မျဖစ္သင့္။
ေယေက၊ ေယဇူးနန္ ့ ( ယေက၊ ယဇူးနန္ ့ ) မျဖစ္သင့္။
ယင္းခ်င့္၊ ယင္းပိုင္ ( ယခ်င့္၊ ယပိုင္ ) မျဖစ္သင့္။
ငါ့ပါးကို ( ငါ့ဗားကို၊ ငါ့ဘားကို၊ ငါ့ဘက္ကို ) မျဖစ္သင့္။
အေဂါင့္ ( အဂင့္ ) မျဖစ္သင့္။ေခတ္သစ္ ( ခိုက္သစ္ ) မျဖစ္သင့္။
ေသတၱာ ( တစ္တာ၊ သိုက္တာ ) မျဖစ္သင့္။
ခါးေတာင္းက်ဳိက္ ( ခေဒါင္းက်ိတ္ ) မျဖစ္သင့္။
ခါးၾကိဳး ( ခၾကိဳး ) မျဖစ္သင့္။
ခါးေစာင္း ( ခေဇာင္း ) မျဖစ္သင့္။
နီရာ၊ နားရြက္ ( နရာ၊ နရြက္ ) မျဖစ္သင့္။
ႏွာေခါင္း၊ နားေတာင္း ( နေခါင္း၊ နေတာင္း ) မျဖစ္သင့္။
ငါရို ့၊ အတူတူ ( ငရို ့၊ အတူဒူ ) မျဖစ္သင့္။
စိေက၊ ကစပ္၊ ပစပ္ ( စေက၊ ကဇပ္၊ ပစပ္ ) မျဖစ္သင့္၊၊
စားခီ၊ ဇီးယို ( စစီ၊ ဇယို ) မျဖစ္သင့္။
ပုစြန္၊ ပုဝါ ( ပဇြန္၊ ပဝါ ) မျဖစ္သင့္။
စာတီ ( ဇာတီ ) မျဖစ္သင့္။
အားရပါးရ ( အားရဗရ ) မျဖစ္သင့္။
မင္းကိုေတာ့ခါ ( မင္းကိုေဒါ့ခါ ) မျဖစ္သင့္။
ဇာႏွစ္ႏွစ္လဲ ( ဇာႏွႏွစ္လဲ ) မျဖစ္သင့္။
ဇာမဟုတ္စြာ ( ဇာမေဟာက္စြာ ) မျဖစ္သင့္။
ဖားျပဳတ္ ( ဖျပဳတ္ ) မျဖစ္သင့္။
ေျပာင္းျပန္ ( ေျဗာင္းျဗန္ ) မျဖစ္သင့္။
မသိကာ ( မသိဂါ ) မျဖစ္သင့္။
စြဲစြဲၿမဲၿမဲ ( စဇြဲမၿမဲ ) မျဖစ္သင့္။

၅။ ။နာသိကသံ၌ သတ္ပံုမွန္ၾကပါ။

စနီနိ ( စနိန္နိန္ ့ ) မျဖစ္သင့္။
ရီြးနီေရ ( ရီြးနိန္ေရ ) မျဖစ္သင့္။
နီရာ ( နိန္ရာ ) မျဖစ္သင့္။
နိဒါန္း ( နိန္ ့ဒါန္း ) မျဖစ္သင့္။
ညီညြတ္ ( ညိန္ညြတ္ ) မျဖစ္သင့္။
ေအာက္မိေရ ( ေအာက္မိမ့္ေရ ) မျဖစ္သင့္။
အနီအထား ( အနိန္အထား ) မျဖစ္သင့္။
မီးျမန္း ( မိန္းျမန္း ) မျဖစ္သင့္။
အမိ၊ အမွီ ( အမိန္ ့၊ အမွိန္ ) မျဖစ္သင့္။
မီြးရာပါ၊ ျမီျပင္ ( မွိန္းရာပါ၊ ၿမိန္ျပင္ ) မျဖစ္သင့္။
မလာသိ ( မလာသိန္ ့၊ မလာသိမ့္ ) မျဖစ္သင့္။
ၾကက္သီးထ ( ၾကက္သိန္းထ ) မျဖစ္သင့္။
ဟိေရ၊ လက္ဟိ ( ဟိန္ ့ေရ၊ လက္ဟိန္ ့ ) မျဖစ္သင့္။
ျငိေရ ( ျငိန္ ့ေရ ) မျဖစ္သင့္။
ညီးေရ ( ညိန္းေရ ) မျဖစ္သင့္။

၆။ ။အစြန္းေရာက္သတ္ပံုကို ေရွာင္ၾကပါ။

ငါရို ့ ( ၿငိဳ ့ ) မျဖစ္သင့္။
ေအခ်င့္ ( ဧယွင့္၊ ဧသွ်င့္ ) မျဖစ္သင့္။
အားလံုး ( အားႏံုး၊ အားႏူး ) မျဖစ္သင့္။
ေဟာေရ ( ေဝွါေရ ) မျဖစ္သင့္။
ေရွာက္သီး ( ေျပာက္သီး ) မျဖစ္သင့္။ ( ရကၡိဳင္မွာ ' ရွ ' သံပီၿပီးသားျဖစ္၏။ )
ရွင္သန္ ( ၾဟင္သန္ ) မျဖစ္သင့္။ ( ရကိၡဳင္မွာ ' ရွ ' သံပီၿပီးသားျဖစ္၏။ )
ထင္ရွား ( ထင္ၾဟား ) မျဖစ္သင့္။ ( ရကၡိဳင္မွာ ' ရွ ' သံပီၿပီးသားျဖစ္၏။ )
ၾကည့္ရွဳ ( ေၾက ့ရွဳ၊ ၾကည့္ၾဟဳ ) မျဖစ္သင့္။ ( ရကၡိဳင္မွာ ' ရွ ' သံပီၿပီးသားျဖစ္၏။ )
ရွားျဂိဳ ( ၾဟားျဂိဳ ) မျဖစ္သင့္။ ( ရကၡိဳင္မွာ ' ရွ ' သံပီၿပီးသားျဖစ္၏။ )
ရွားစီး ( ၾဟားစီး ) မျဖစ္သင့္။ ( ရကၡိဳင္မွာ ' ရွ ' သံပီၿပီးသားျဖစ္၏။ )
သိေရမလား ( သိေရမနား ) မျဖစ္သင့္။
ျဖစ္ထြန္း ( ၿဗိဳက္ထြန္း ) မျဖစ္သင့္။
စစ္ေတြ ( စိုက္တြယ္ ) မျဖစ္သင့္။
ကိုင္တြယ္၊ လူငယ္ ( ကိုင္ေတြ၊ လူေင ) မျဖစ္သင့္။
ဆက္သြယ္၊ သြယ္တန္း ( ဆက္ေသြ၊ ေသြတန္း ) မျဖစ္သင့္။
တည္ဟိ၊ အၾကပ္အတည္း ( ေတဟိ၊ အၾကပ္အေတး ) မျဖစ္သင့္။
အဖြဲ ့အစည္း၊ အစည္းအေဝး ( အဖြဲ ့အေစး၊ အေစးအေဝး ) မျဖစ္သင့္။
ပစၥည္း၊ အရည္အျခင္း ( ပေစၥး၊ အေရအျခင္း ) မျဖစ္သင့္။
လူတန္းစား၊ က်န္းမာပါစီ ( လူတန္းဇား၊ က်န္းမာပါဇီ ) မျဖစ္သင့္။
တိုင္ပင္၊ မသိဘဲ ( တိုင္ဗင္၊ မသိဗဲ ) မျဖစ္သင့္။
ဘူးသီး၊ ေက်ာက္လွီကား ( ဘသီး၊ ေက်ာက္လွဂါး ) မျဖစ္သင့္။
လာျပန္ေရ၊ လယ္ျပင္ ( လာျဗန္ေရ၊ လယ္ျဗင္ ) မျဖစ္သင့္။

၇။ ။ေလာင္းရိပ္မိသတ္ပံုကို ေရွာင္ပါ။

ကိုင္ ( ကဲ ) မျဖစ္သင့္။
ေအး ( အဲ ) မျဖစ္သင့္။
အဂု ( အခု ) မျဖစ္သင့္။
အင္း ( အိင္၊ အိင္း ) မျဖစ္သင့္။
လံုးရီြ ( လံုးရီ ) မျဖစ္သင့္။
ငါလည္းဝမ္းနည္း ( ငါလဲဝမ္းနဲ ) မျဖစ္သင့္။
ဇာလိုခ်င္လဲ ( ဇာလိုခ်င္လည္း ) မျဖစ္သင့္။
တည္ထြင္၊ ၾကိတ္မွန္ရြက္ ( တီထြင္၊ က်ိတ္မွန္ရြက္ ) မျဖစ္သင့္။
နက္ျဖန္၊ အယင္က ( နက္ဖန္၊ အရင္က ) မျဖစ္သင့္။
ၾကပ္ခိုး၊ ေၾကာရိုး ( က်ပ္ခိုး၊ ေက်ာရိုး ) မျဖစ္သင့္။
ၾကက္သေရ၊ မ်က္ႏွာၾကက္ ( က်က္သေရ၊ မ်က္ႏွာက်က္ ) မျဖစ္သင့္။
ေျခာင္းဆိုး၊ လိုင္ေျခာင္း ( ေခ်ာင္းဆိုး၊ လည္ေခ်ာင္း ) မျဖစ္သင့္။
အိမ္ေမွ်ာင္၊ အင္တန္ ( အိမ္ေျမွင္၊ အင္မတန္ ) မျဖစ္သင့္။
ဟိေရ၊ အရွိဖက္ ( ယွိေရ၊ အယွိဖက္ ) မျဖစ္သင့္။
အပ်င္းခို ( အပယင္းခို ) မျဖစ္သင့္။
အရည္အျခင္း ( အရည္အခ်င္း ) မျဖစ္သင့္။
ရုပ္ထု ( ရုပ္တု ) မျဖစ္သင့္။
သူ ့ခမာ ( သူ ့ခမ်ာ ) မျဖစ္သင့္။
သက္ဆိုးရွည္ ( သက္ဇိုးရွည္ ) မျဖစ္သင့္။
လားယူၿခီ ( လားယူခီ ) မျဖစ္သင့္။ ( ' သြားယူေခ် ' ကိုဘာသာျပန္ျခင္းျဖစ္၏။ )
ခြဲပီးပါေမ ( ခြဲပီးပါ့မယ္ ) မျဖစ္သင့္။

၈။ ။တရားေသအယူအဆကို ေရွာင္ပါ။

အေျဖ၊ ေသခ်ာ၊ ေရရာ ( အၿဖီ၊ သီခ်ာ၊ ရီရာ ) မျဖစ္သင့္။
ရိုေသ၊ ေျပျပစ္ ( ရုိသီ၊ ၿပီျပစ္ ) မျဖစ္သင့္။
ေတြးေတာ၊ ေကြ ့ေကာက္ ( တီြးေတာ၊ ကိြေကာက္ ) မျဖစ္သင့္။
ျပည္ပန္းညို၊ ေဇာေခၽြး ( ၿပီပန္းညို၊ ေဇာခၽြီး ) မျဖစ္သင့္။
အေရးၾကီးေရ ( အရီးၾကီးေရ ) မျဖစ္သင့္။
အေထြေထြ၊ ေဖြးေဖြးျဖဴ ( အထီြထီြ၊ ဖီြးဖီြးျဖဴ ) မျဖစ္သင့္။
ေအနိ၊ ေပ်ာ္မိြ၊ တိြၾကံဳ ( ဧနိ ့၊ ေပ်ာ္မိြ ့၊ တိြ ့ၾကံဳ ) မျဖစ္သင့္။
ရေသ့၊ ျခေသၤ့ ( ရသိ၊ ျခသၤ ိ ) မျဖစ္သင့္။
ဗရဗေရ ( ဗရဗရီ ) မျဖစ္သင့္။သီးသီးေရ ( သီးသိေရ ) မျဖစ္သင့္။

၉။ ။ေခတ္ေနာက္ျပန္ဆြဲသတ္ပံုကို ေရွာင္ပါ။

ဆရာ ( ၾဆာ ) မျဖစ္သင့္။
လားကတ္ေတ၊ လတ္တေလာ ( လားကေတၱ၊ လတၱေလာ ) မျဖစ္သင့္။
ငါ့ပါးက ( ငါ့ဗကၠ ) မျဖစ္သင့္။
ဆံုးမ ( ဆုမၼ ) မျဖစ္သင့္။
ဦးဝါယမ ( ဥဴးဝါယမ ) မျဖစ္သင့္။
ရခိုင္ၿမီ၌ ( ရခိုင္ၿမီႏွိဳက္ ) မျဖစ္သင့္။
မိမ ( မိမၼ ) မျဖစ္သင့္။

၁၀။ ။မမွားသင့္ေသာသတ္ပံုကို မမွားပါစီႏွင့္။

ကတိပီး ( ဂတိပီး ) မျဖစ္သင့္။
သာကီဝင္ ( သာဂီဝင္ ) မျဖစ္သင့္။
ကႏ ၱာရ ( ဂႏ ၱာရ ) မျဖစ္သင့္။
ကန္ေဘာင္ ( ကံေဘာင္ ) မျဖစ္သင့္။
က်ပ္တည္း ( က်တ္တည္း ) မျဖစ္သင့္။
ကမ္းေထာင့္ ( ကမ္းေထာင္း ) မျဖစ္သင့္။
က်င္းပ ( က်င့္ပ ) မျဖစ္သင့္။
လွ်ဳိ ့ဝွက္ ( ခ်ဳိ ့ဝွက္ ) မျဖစ္သင့္။
ေလွ်ာ့ေပါ့ ( ေခ်ာ့ေပါ့ ) မျဖစ္သင့္။
နာမည္ ( နာေမ ) မျဖစ္သင့္။
ဘယ္ၿခီဘယ္လက္ ( ေဘၿခီေဘလက္ ) မျဖစ္သင့္။
ဟေရ ( ဟွေရ ) မျဖစ္သင့္။
အနာထပိဏ္ ( အနာထာပိဏ္ ) မျဖစ္သင့္။
ဥပုသ္ ( ဥပုဒ္ ) မျဖစ္သင့္။
ငုပ္လွ်ဳိး ( ငုတ္လွ်ဳိး ) မျဖစ္သင့္။
စ်ီးသည္ ( စ်ီးသယ္ ) မျဖစ္သင့္။
ပိုက္သည္ရပ္ ( ပိုက္သယ္ရပ္ ) မျဖစ္သင့္။
ဗ်ည္း ( ဗ်ဥ္း ) မျဖစ္သင့္။
နန္းရာကုန္း ( နန္ ့ရာကုန္း ) မျဖစ္သင့္။
ေျမာက္ဦး ( ေျမာက္ဥ ) မျဖစ္သင့္။
ျမင္သရိြ ( ျမင္သရိ ) မျဖစ္သင့္။
ေယဘုယ် ( ေယဘူယ ) မျဖစ္သင့္။
လွိဳင္းဂယက္ ( လိွဳင္းကယက္ ) မျဖစ္သင့္။
လိုဏ္ဂူ ( လွိဳင္ဂူ ) မျဖစ္သင့္။
ေဝးပစ္ ( ဝဲပစ္ ) မျဖစ္သင့္။
သေဘာ ( သေဗာ ) မျဖစ္သင့္။
သေဘၤာ ( သင္းေဘာ ) မျဖစ္သင့္။
သၾကၤန္ ( သင္းၾကန္ ) မျဖစ္သင့္။
သန္မာ ( သံမာ ) မျဖစ္သင့္။
အသည္း၊ သည္းခံ ( အသဲ၊ သဲခံ ) မျဖစ္သင့္။
ေလာင္းျမွပ္ေတ ( ေလာင္းျမဳတ္ေတ ) မျဖစ္သင့္။
ဦးေသွ်ာင္ ( ဥေသွ်ာင္ ) မျဖစ္သင့္။

၁၁။ ။အခက္ထက္ အလြယ္ကို ရႏိုင္သမွ် ဦးစားပီးပါ။

ကေလေခ် ( ကေလေသွ် ) မျဖစ္သင့္။
ေမာင္ေခ် ( ေမာင္ေသွ် ) မျဖစ္သင့္။
အခင္ေခ် ( အခင္ေသွ် ) မျဖစ္သင့္။
အေခ် ( အေသွ် ) မျဖစ္သင့္။
ယင္းခ်င့္ ( ယင္းသွ်င့္ ) မျဖစ္သင့္။
ေခ်ာင္ေရ ( ေသွ်ာင္ေရ ) မျဖစ္သင့္။
ခ်ခ်ားသီး ( သွ်သွ်ားသီး၊ သွ်ီသွ်ားသီး၊ သွ်စ္သွ်ားသီး ) မျဖစ္သင့္။
ပန္းခ်ားပြင့္ ( ပန္းသွ်ားပြင့္ ) မျဖစ္သင့္။
တိုးခ်ိတိုးခ်ဳိ ( တိုးသွ်ိတိုးသွ်ဳိ ) မျဖစ္သင့္။
ငပိခ်ာ ( ငပိသွ်ာ ) မျဖစ္သင့္။
မယားခ်ာ ( မယားသွ်ာ ) မျဖစ္သင့္။

၁၂။ ။အဆန္းထြင္မွဳမလြန္ကဲပါႏွင့္။

ဂ်င္လိပ္ ( ဇင္လိပ္ ) မျဖစ္သင့္။
ငါ၏ ( ငါအဲ့၊ ငါအယ့္၊ ငါဧဲ့ ) မျဖစ္သင့္။
ထင္ရွား ( ထင္သွ်ား ) မျဖစ္သင့္။
လာဖို ့မလား ( လာဖို ့မနား ) မျဖစ္သင့္။
ထိုနိက ( ေဟြနိက ) မျဖစ္သင့္။
သိေရလတ္ ( သိေရဟတ္၊ သိေရလွပ္ ) မျဖစ္သင့္။
တခါေလာက္ ( တစ္ခါေလွာက္ ) မျဖစ္သင့္။
ႏွစ္သက္ ( ႏွိပ္သက္ ) မျဖစ္သင့္။
ျပည့္မွရာ ( ျပည့္မာ့ရာ ) မျဖစ္သင့္။
နပ်ဳိးဖက္ ( နတ္ပ်ဳိးဖက္ ) မျဖစ္သင့္။
ေဒခ်င့္ ( ေဒဟင့္ ) မျဖစ္သင့္။
တံခါး ( တန္ခါး ) မျဖစ္သင့္။
ယွဥ္ၿပိဳင္ ( ယွိဥ္ၿပိဳင္ ) မျဖစ္သင့္။
မအ,ေအာင္ ( မအာ့ေအာင္ ) မျဖစ္သင့္။
မိမ ( မမာ့ ) မျဖစ္သင့္။
ဝီးေရ ( ဝီြးေရ ) မျဖစ္သင့္။

၁၃။ ။ပါဠိကို ပါဠိသေဘာမပ်က္ပါစီႏွင့္။

ပညာ ( ပိုင္ညာ ) မျဖစ္သင့္။
အဓမၼ ( အားဓမ ) မျဖစ္သင့္။
( စိုင္းစား၊ အစိုင္အလာ၊ ယိုင္ေက်း၊ ခ်ဳိင္ေပါင္၊ ၾကိဳးခ်ဳိင္ေရ ) မွာေတာ့ ပါဠိႏွင့္မဆိုင္၍ သံမွန္ျဖစ္ေအာင္ ဤသို ့ပင္ ေျပာင္းရီြးသင့္ၾကပါသည္။

..................

သႏ ၱာေမာင္ေမာင္


မွတ္ခ်က္။ ။ ဤေဆာင္းပါးပါ ေဖာ္ျပခ်က္မ်ားသည္ ေဆာင္းပါးသွ်င္၏ အာေဘာ္မ်ားသာ ျဖစ္ပါသည္။စာတည္းအဖြဲ ့ဤစာကို ေအာင္တံခြန္ဝံသရကၡိတ မဂၢဇင္း၊ အတြဲ ( ၁ )၊ အမွတ္ ( ၃ )၊ ၂၀၀၈၊ ဇန္နဝါရီလ ထုတ္မွ ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္ ။ရကၡိဳင့္စာပီ တိုးတက္ထြန္းကားပါစီ။

(ဇင္ေယာ္ဘေလာ့မွ)